Sỏi san hô là tình trạng gì? Nguyên nhân và giải pháp điều trị

Sỏi san hô là một loại sỏi thận đặc biệt có hình dạng giống san hô, chiếm toàn bộ hệ thống đài bể thận và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Việc điều trị loại sỏi này đòi hỏi phương pháp can thiệp phức tạp và chính xác hơn các loại sỏi thông thường.

Sỏi san hô là gì?

Sỏi san hô, hay còn gọi là sỏi thận san hô, là một loại sỏi thận có kích thước lớn và hình dạng phức tạp như nhánh san hô. Chúng thường lan rộng và chiếm hết các khe hở trong hệ thống thận, đôi khi có thể lấp đầy cả thận, dẫn đến những vấn đề nghiêm trọng về chức năng của thận.

Sỏi san hô hình thành từ các khoáng chất lắng đọng trong nước tiểu, thường xảy ra khi hệ tiết niệu bị nhiễm trùng do vi khuẩn. Vi khuẩn làm tăng độ pH của nước tiểu, tạo điều kiện thuận lợi cho các tinh thể khoáng chất như struvite và canxi phosphate kết tủa và hình thành sỏi.

Do kích thước và cấu trúc đặc thù, sỏi san hô thường chiếm toàn bộ không gian trong hệ thống đài bể thận, dẫn đến tắc nghẽn dòng chảy nước tiểu và gây áp lực lớn lên thận.

Một vấn đề quan trọng là sỏi san hô thường không gây ra triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, khiến người bệnh khó phát hiện sớm. Khi các triệu chứng bắt đầu xuất hiện, sỏi có thể đã phát triển phức tạp, điều này làm cho việc điều trị trở nên khó khăn hơn.

Tham khảo thêm: Triệu chứng sỏi thận ở phụ nữ và giải pháp điều trị tốt nhất

Nguyên nhân hình thành sỏi san hô

Sỏi thận san hô thường phức tạp hơn các loại sỏi thông thường, việc hình thành loại sỏi này có thể xuất phát từ những nguyên nhân sau:

• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Đây là nguyên nhân chính gây nên bệnh lý này. Khi vi khuẩn xâm nhập và phát triển trong đường tiết niệu, chúng có thể tạo điều kiện cho sự kết tinh của muối trong nước tiểu và hình thành sỏi.
• Rối loạn chuyển hóa: Một số rối loạn trong quá trình chuyển hóa chất trong cơ thể có thể làm tăng nồng độ các chất dễ tạo sỏi trong nước tiểu như canxi, oxalate, acid uric… Khi nồng độ các chất này quá cao, chúng sẽ dễ dàng kết tinh và tạo thành sỏi trong thận.
• Tắc nghẽn đường tiết niệu: Tình trạng tắc nghẽn có thể dẫn đến ứ đọng nước tiểu, tạo điều kiện cho sự hình thành sỏi. Nước tiểu không được thải ra ngoài kịp thời sẽ tăng nồng độ các chất khoáng, dễ dẫn đến tình trạng kết tinh.
• Chế độ ăn uống không hợp lý: Ăn quá nhiều thực phẩm giàu oxalate (như rau chân vịt, socola, trà đen…), canxi, đạm động vật, uống không đủ nước… có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi.
• Sử dụng thuốc: Sử dụng một số loại thuốc trong thời gian dài cũng có thể góp phần vào việc hình thành sỏi thận san hô. Các thuốc lợi tiểu hoặc thuốc gây mất nước có thể làm cô đặc nước tiểu và tạo điều kiện cho sỏi hình thành.

Dấu hiệu và đặc trưng của sỏi san hô

Do các triệu chứng thường không rõ ràng nên người bệnh khó cảm nhận được những dấu hiệu đặc trưng, việc chẩn đoán thường chỉ được thực hiện thông qua các phương pháp hình ảnh. Dưới đây là các dấu hiệu phổ biến của loại sỏi này:

• Không xuất hiện nhiều triệu chứng của viêm bàng quang như tiểu rắt hay tăng tần suất đi tiểu.
• Có cảm giác mệt mỏi, giảm cân, chán ăn
• Nước tiểu có màu sẫm hơn bình thường.
• Nếu sỏi gây nhiễm trùng thận, có thể xuất hiện đau lưng, sốt cao và nước tiểu đục.
• Mặc dù sỏi san hô thường không gây ra cơn đau quặn thận điển hình, người bệnh vẫn có thể cảm thấy đau âm ỉ, kéo dài ở vùng thắt lưng do áp lực từ sỏi lên thận.
• Sỏi có thể gây ứ đọng nước tiểu, tình trạng này dễ dẫn đến nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát ngay cả khi không có triệu chứng rõ ràng.

Tham khảo thêm: Siêu âm sỏi thận: Hình ảnh, quy trình và chi phí thực hiện

Hình ảnh sỏi san hô

Dưới đây là những hình ảnh chi tiết về sỏi thận san hô, giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn về cấu trúc phức tạp và kích thước đáng kể của loại sỏi này, cũng như cách chúng có thể bao phủ hệ thống đài bể thận:

Tham khảo thêm: Bị sỏi thận khi mang thai có ảnh hưởng gì không?

Sỏi san hô có nguy hiểm không?

Nếu không được điều trị kịp thời, sỏi thận san hô có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là các biến chứng thường gặp của loại sỏi này mà người bệnh có thể gặp phải:

1. Nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát

Sỏi thận san hô làm cản trở dòng chảy nước tiểu, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây ra các đợt nhiễm trùng đường tiết niệu. Nhiễm trùng tái phát nhiều lần có thể làm tổn thương thận và gây suy giảm chức năng thận.

2. Suy thận

Sỏi gây tắc nghẽn lâu dài và làm giảm chức năng thận. Trong trường hợp nghiêm trọng, có thể dẫn đến suy thận mạn tính, thậm chí cần phải lọc máu hoặc ghép thận nếu không được điều trị đúng cách.

3. Thận ứ nước

Sỏi lớn có thể gây tắc nghẽn niệu quản hoặc bàng quang, khiến nước tiểu không thể thoát ra ngoài và làm tăng áp lực trong thận. Điều này gây ra ứ nước trong thận, có thể dẫn đến tổn thương cấu trúc thận.

4. Áp xe thận

Khi nhiễm trùng diễn ra lâu dài mà không được điều trị, mủ có thể tích tụ trong thận, gây ra áp xe thận. Đây là một tình trạng nguy hiểm, cần phải phẫu thuật để dẫn lưu mủ ra ngoài.

Tham khảo thêm: Mổ sỏi thận khi nào? Các phương pháp mổ và lưu ý

5. Chảy máu nội thận

Sỏi lớn có thể làm tổn thương niêm mạc của thận, niệu quản, bàng quang… gây ra tình trạng chảy máu. Trong một số trường hợp, chảy máu có thể nghiêm trọng và cần can thiệp phẫu thuật.

6. Nhiễm trùng máu

Nếu nhiễm trùng từ sỏi thận san hô lan ra ngoài đường tiết niệu và di chuyển vào máu, có thể gây nhiễm trùng máu, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được cấp cứu kịp thời.

Phương pháp chẩn đoán sỏi san hô

Chẩn đoán sỏi thận san hô cần sự kết hợp giữa các triệu chứng lâm sàng, xét nghiệm và các phương pháp hình ảnh học. Dưới đây là các phương pháp chính thường được sử dụng:

1. Khám lâm sàng

Bệnh nhân có thể xuất hiện các triệu chứng như đau vùng thắt lưng, sốt, tiểu buốt, tiểu ra máu, tiểu đục (do nhiễm trùng kèm theo)…

Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, sỏi thận san hô có thể không có triệu chứng rõ ràng và chỉ được phát hiện tình cờ qua khám sức khỏe định kỳ hoặc khi xảy ra biến chứng.

Tham khảo thêm: 10+ Loại nước uống đánh tan sỏi thận dân gian thường dùng

2. Xét nghiệm nước tiểu

Thực hiện bằng 2 phương pháp chính:

• Tổng phân tích nước tiểu: Kiểm tra nước tiểu có thể cho thấy sự hiện diện của máu trong nước tiểu (tiểu máu) hoặc dấu hiệu nhiễm trùng (vi khuẩn, bạch cầu tăng cao).
• Xét nghiệm nước tiểu 24 giờ: Xét nghiệm này giúp xác định các chất có nguy cơ tạo sỏi, chẳng hạn như canxi, oxalat, acid uric… để hiểu rõ hơn về nguyên nhân hình thành sỏi.

3. Phương pháp hình ảnh

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh là yếu tố then chốt trong việc xác định kích thước, vị trí và mức độ của sỏi san hô.

• Siêu âm sỏi thận: Siêu âm là phương pháp thường được sử dụng để phát hiện sỏi thận nhanh chóng, hiệu quả và phổ biến nhất. Đây là phương pháp không xâm lấn, dễ thực hiện, xác định chính xác kích thước và vị trí của sỏi. Tuy nhiên, có thể khó chẩn đoán cho sỏi có kích thước nhỏ hơn 2mm.
• Chụp X-quang hệ tiết niệu: Phim X-quang hệ tiết niệu có thể hiển thị sỏi, đặc biệt là các loại sỏi có thành phần canxi. Sỏi san hô thường hiện rõ trên phim X-quang, có thể thấy rõ hình dạng đặc trưng của sỏi bao trùm trong đài và bể thận.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT-scan): Đây là phương pháp chính xác nhất trong việc chẩn đoán sỏi thận.. CT-scan giúp xác định kích thước, hình dạng, vị trí chính xác của sỏi mà không bị che khuất bởi các cấu trúc khác.

4. Xét nghiệm máu

Được thực hiện với 2 phương pháp:

• Xét nghiệm chức năng thận: Đo mức độ creatinin và ure trong máu giúp đánh giá chức năng thận, từ đó xác định mức độ ảnh hưởng của sỏi san hô đến thận.
• Xét nghiệm ion đồ máu: Xác định nồng độ các chất điện giải trong máu như canxi, phosphat, acid uric… nhằm đánh giá yếu tố nguy cơ hình thành sỏi.

Tham khảo thêm: Các loại sỏi thận thường gặp và cách xử lý

5. Chụp niệu quản – thận ngược dòng

Trong trường hợp không thể thực hiện được các phương pháp hình ảnh không xâm lấn, chụp niệu quản – thận ngược dòng có thể được sử dụng.

Phương pháp này bao gồm việc tiêm thuốc cản quang vào hệ thống niệu quản và thận qua một ống thông đặt từ niệu đạo để chụp X-quang, từ đó xác định rõ vị trí của sỏi.

Điều trị sỏi san hô bằng cách nào?

Điều trị sỏi thận san hô là một quá trình phức tạp vì loại sỏi này thường có kích thước lớn và có hình dạng phức tạp. Mục tiêu của điều trị là loại bỏ sỏi, ngăn ngừa nhiễm trùng và bảo vệ chức năng thận. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

1. Phẫu thuật tán sỏi qua da

Nhiều người thắc mắc sỏi san hô có tán được không bởi kích thước của sỏi khá to. Đây là phương pháp chính và hiệu quả nhất để điều trị sỏi thận san hô kích thước lớn. Bác sĩ tạo một đường hầm nhỏ từ da vào thận, sau đó sử dụng các dụng cụ nội soi đặc biệt để phá vỡ và lấy sỏi ra ngoài.

Tán sỏi bằng sóng siêu âm, tia laser hoặc máy tán sỏi có thể được sử dụng để phá nhỏ các mảnh sỏi lớn trước khi loại bỏ. Ưu điểm của phương pháp này là hiệu quả, ít xâm lấn so với phẫu thuật mở và thường là lựa chọn hàng đầu để điều trị sỏi có kích thước to.

Tham khảo thêm: Sỏi thận ở trẻ em: Dấu hiệu, cách điều trị, phòng ngừa

2. Tán sỏi ngoài cơ thể bằng sóng xung kích

Sử dụng sóng xung kích bên ngoài cơ thể để phá vỡ sỏi thành các mảnh nhỏ, sau đó các mảnh này sẽ được thải ra ngoài theo đường tiểu. Đây là phương pháp không xâm lấn, không cần phẫu thuật.

3. Phẫu thuật nội soi qua niệu quản

Bác sĩ sử dụng một ống nội soi nhỏ được đưa qua niệu đạo, bàng quang và lên đến niệu quản để tiếp cận sỏi trong thận. Sỏi sẽ được phá vỡ bằng laser hoặc các thiết bị tán sỏi khác.

Phương pháp này ít xâm lấn và có thể thực hiện được đối với một số loại sỏi ở vị trí nhất định.

4. Phẫu thuật mở

Bác sĩ sẽ rạch một vết mổ lớn để trực tiếp tiếp cận thận và loại bỏ sỏi thận san hô. Phẫu thuật mở có thể được sử dụng trong các trường hợp sỏi quá lớn hoặc phức tạp, hoặc khi các phương pháp điều trị ít xâm lấn thất bại.

Tuy nhiên, đây là phương pháp điều trị có tính xâm lấn cao, thường mất nhiều thời gian hồi phục hơn và có nguy cơ biến chứng cao hơn so với các phương pháp khác. 

Tham khảo thêm: Các thuốc trị sỏi thận tốt nhất và lưu ý khi dùng

5. Điều trị và phòng ngừa tại nhà

Dưới đây là các thay đổi lối sống có thể hỗ trợ điều trị và phòng ngừa sỏi thận san hô tại nhà mà bạn có thể áp dụng:

• Uống đủ nước: Uống ít nhất 2 – 3 lít nước mỗi ngày để làm loãng nước tiểu và giảm nguy cơ kết tinh sỏi thận. Nước chanh hoặc nước cam cũng có thể giúp ngăn ngừa sỏi.
• Giảm lượng muối: Hạn chế muối trong chế độ ăn uống giúp giảm lượng canxi trong nước tiểu, từ đó làm giảm nguy cơ tạo sỏi.
• Kiểm soát lượng canxi: Đảm bảo chế độ ăn uống cung cấp đủ lượng canxi (1.000 – 1.200 mg mỗi ngày), tránh bổ sung canxi từ thực phẩm chức năng mà không có chỉ định từ bác sĩ.
• Hạn chế thực phẩm giàu oxalat: Giảm ăn các thực phẩm như rau bina, socola, củ cải, quả hạnh nhân… vì chúng có thể làm tăng mức oxalat trong nước tiểu.
• Hạn chế protein động vật: Giảm tiêu thụ thịt đỏ, gia cầm, cá, trứng… nên ưu tiên các nguồn protein từ thực vật để giảm nguy cơ sỏi thận.
• Duy trì trọng lượng cơ thể lành mạnh: Giảm cân và duy trì cân nặng lý tưởng thông qua chế độ ăn và tập thể dục đều đặn giúp giảm nguy cơ hình thành sỏi.
• Theo dõi và điều chỉnh mức pH nước tiểu: Nếu nước tiểu có tính axit, tăng cường ăn thực phẩm có tính kiềm như rau củ và trái cây để cân bằng pH.
• Tránh các loại thuốc gây sỏi thận: Tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng hoặc thay thế thuốc lợi tiểu hoặc các loại thuốc có thể gây sỏi.
• Tập thể dục đều đặn: Thực hiện các hoạt động thể chất thường xuyên, đồng thời uống đủ nước khi tập luyện để ngăn ngừa tình trạng mất nước.
• Điều trị các bệnh lý liên quan: Kiểm soát các bệnh lý như tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh gút… để giảm nguy cơ hình thành sỏi thận.

Sỏi san hô là một dạng bệnh lý sỏi thận phức tạp, thường chiếm toàn bộ hoặc phần lớn hệ thống đài – bể thận, có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Nếu nghi ngờ bản thân bị loại sỏi thận này, nên thực hiện thăm khám nhanh chóng để được chẩn đoán và có biện pháp cải thiện phù hợp.

Có thể bạn quan tâm:

• Chăm Sóc Sau Mổ Sỏi Thận: Cách Ăn Uống, Sinh Hoạt Đúng
• Sỏi niệu quản 1/3 giữa là gì? Nguy hiểm không? Cách điều trị