Nhồi Máu Cơ Tim và Đột Quỵ: Có Sự Khác Nhau Thế Nào?

Nhồi máu cơ tim và đột quỵ não đều là những bệnh lý gây nguy cơ tử vong và tàn tật cao, cần được sớm phát hiện và cấp cứu khẩn cấp để gia tăng tỷ lệ sống sót. Mỗi loại bệnh, mỗi trường hợp sẽ có cách sơ cứu và điều trị khác nhau, do đó, việc phân biệt sự khác nhau giữa nhồi máu cơ tim và đột quỵ là hết sức cần thiết, không thể bỏ qua.

Vì sao nhồi máu cơ tim dễ bị nhầm lẫn với đột quỵ?

Nhồi máu cơ tim và đột quỵ không phải là một bệnh, không thuộc cùng một nhóm bệnh nhưng lại dễ bị nhầm lẫn với nhau là vì hai bệnh lý này đều xuất phát từ tình trạng tắc nghẽn mạch máu, thường liên quan đến huyết khối (cục máu đông) hình thành từ các mảng xơ vữa động mạch. Khi chúng di chuyển trong lòng mạch sẽ tạo điều kiện cho tiểu cầu, hồng cầu bám vào, ngày càng lớn lên, làm tắc nghẽn mạch máu dẫn đến thiếu máu cục bộ ở vị trí động mạch vành nuôi tim hoặc động mạch não dẫn đến nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ não.

Các triệu chứng của hai bệnh lý này đều xảy ra vô cùng đột ngột, người bệnh thường bị đau đầu, choáng váng, người mệt mỏi, không có sức lực, người bệnh có thể bị té ngã, bất tỉnh một cách đột ngột… Nhồi máu cơ tim và đột quỵ thường có các triệu chứng diễn ra nhanh chóng, người bệnh cần được sớm sơ cứu, cấp cứu đúng cách để tránh bỏ lỡ thời gian vàng trong điều trị. Hơn nữa, hai căn bệnh này đều có nguy cơ tử vong cao, đều để lại nhiều di chứng nghiêm trọng cho người bệnh. 

Nhìn chung, sự nguyên nhân gây bệnh của hai căn bệnh này tương đối giống nhau, đều liên quan đến sự tắc nghẽn động mạch do cục máu đông từ mảng xơ vữa động mạch gây ra. Các triệu chứng bệnh lại diễn ra đột ngột gây tổn thương nghiêm trọng cho người bệnh nên nhiều người thường nhầm lẫn 2 bệnh này là một hoặc lẫn lộn không biết cách phân biệt 2 căn bệnh này. Điều này gây ra nhiều vấn đề bất cập trong việc sơ cứu, cấp cứu, làm chậm trễ thời gian cứu chữa cho bệnh nhân.

Nhồi máu cơ tim và đột quỵ có gì khác nhau?

Nhồi máu cơ tim và đột quỵ não đều là hai bệnh lý cấp tính có mức độ nguy hiểm cao cần được cấp cứu khẩn cấp, kịp thời trong y khoa. Việc nhận biết nhồi máu cơ tim và đột quỵ để sơ cứu, xử lý đúng cách có ý nghĩa sống còn với bệnh nhân, đặc biệt là khi bệnh nhân rơi vào tình huống nguy hiểm, nguy cấp đến tính mạng. Chúng ta có thể phân biệt nhồi máu cơ tim và đột quỵ thông qua các yếu tố sau đây:

Về căn nguyên, bản chất bệnh 

Như đã đề cập, đột quỵ não và nhồi máu cơ tim đều có liên quan đến tình trạng thiếu máu cục bộ dẫn đến chết, hoại tử tế bào gây ra các tổn thương nghiêm trọng cho cơ thể. Tuy nhiên, về bản chất, đây là hai căn bệnh hoàn toàn khác nhau, cụ thể:

Nhồi máu cơ tim

Đột quỵ não gây tổn thương và chết tế bào não thì nhồi máu cơ tim gây tổn thương, hoại tử tế bào cơ tim. Căn bệnh này xảy ra khi bị gián đoạn lưu lượng máu đến tim, có thể bị giảm hoặc ngừng nghiêm trọng. Chủ yếu có liên quan đến sự hình thành của các mảng xơ vữa trong mạch máu khiến lòng động mạch vành bị hẹp, bít tắc, gây thiếu máu cục bộ đến tim. Sự xuất hiện của các mảng xơ vữa này đa phần là do cholesterol xấu và chất béo gây nên. 

Bên cạnh đó, nhồi máu cơ tim cũng thường xảy ra do mảng xơ vữa nứt vỡ, tách khỏi thành động mạch khiến tiểu cầu, hồng cầu bám lên hình thành nên cục máu đông. Cục máu đông này chặn dòng máu, làm cơ tim không được cung cấp oxy và dưỡng chất dẫn đến tổn thương hoặc hoại tử cơ tim gây ra cơn nhồi máu cơ tim cấp. Bên cạnh đó, nhồi máu cơ tim có thể xảy ra do co thắt động mạch vành, dị dạng động mạch vành… 

Đột quỵ não

Đột quỵ não hay tai biến mạch máu não thường được chia thành 2 dạng chính là tai biến do xuất huyết não và tai biến do nhồi máu não. Trong đó:

• Nguyên nhân gây đột quỵ nhồi máu não là do sự hình thành của các mảng xơ vữa mạch máu khiến đường kính động mạch hẹp dần và tắc nghẽn gây thiếu máu não nghiêm trọng, khiến các tế bào não không được cung cấp oxy, dưỡng chất, bắt đầu chết dần, gây ra các tổn thương nghiêm trọng cho người bệnh.
• Đột quỵ nhồi máu não cũng có thể xảy ra khi mảng xơ vữa mạch máu bị nứt, vỡ, dẫn đến sự hình thành của cục máu đông làm bít tắc lòng động mạch và gây ra tắc nghẽn, thiếu máu não cục bộ nghiêm trọng gây đột quỵ não. 
• Đột quỵ não còn có thể do xuất huyết não gây ra, thường liên quan đến tình trạng tăng huyết áp đột ngột, rối loạn đông máu, dùng thuốc kháng đông máu, dị dạng động mạch, chấn thương, u não xuất huyết… 

Sự khác biệt về triệu chứng bệnh

Các triệu chứng của nhồi máu cơ tim và đột quỵ đều diễn ra đột ngột, gây tổn thương nghiêm trọng cho người bệnh. Tuy nhiên, chúng ta có thể phân biệt nhồi máu cơ tim và đột quỵ thông qua các triệu chứng đặc trưng của hai căn bệnh này.

Nhồi máu cơ tim

Nhồi máu cơ tim là một trong những căn bệnh gây tử vong hàng đầu trên thế giới, tại Mỹ, trung bình cứ mỗi 40 giây lại có 1 ca nhồi máu cơ tim. Đau thắt ngực hay đau tức ngực là triệu chứng điển hình của căn bệnh này. Mức độ cơn đau rất đa dạng, có trường hợp chỉ thấy đau thắt nhẹ, nóng rát ở ngực trái nhưng cũng có những trường hợp đau nghiêm trọng, dữ đội, như có vật nặng đè lên, bị ai siết chặt ngực hoặc cảm giác như bị dao đâm vào ngực. 

Các triệu chứng của bệnh nhồi máu cơ tim như sau:

• Có cảm giác đau thắt ở ngực, đau ở vùng giữa xương ức, cơn đau có thể kéo dài vài phút rồi biến mất sau đó lại tái phát
• Đau lan lên vùng vai trái, cổ, hàm dưới, có thể lan sang cánh tay trái, lưng, bụng… 
• Thường kèm theo các triệu chứng như đồ mồ hôi lạnh, đau đầu, chóng mặt, khó thở, đánh trống ngực, tim đập nhanh, buồn nôn hoặc nôn…

Đột quỵ não

Các triệu chứng đột quỵ não cùng thường xảy ra vô cùng đột ngột nhưng cũng dễ bị bỏ qua. Thường có các triệu chứng đặc trưng như tê hoặc yếu cơ (thường xảy ra ở một bên cơ thể), suy giảm thị lực nhìn mờ ở một hoặc hai mắt, đau nhức đầu nghiêm trọng, khó nói, nói ngọng, không rõ chữ, cơ thể mệt mỏi, rối loạn trí nhớ, choáng váng, không thể giữ thăng bằng, gặp khó khăn khi đi lại… 

Theo y học hiện đại, đột quỵ não có thể nhận biết dựa trên quy tắc “F.A.S.T”, bao gồm:

• FACE: Khuôn mặt mất cân đối, cười méo miệng, khi bệnh nhân cười có cảm giác tê cứng ở một nửa mặt
• ARM: Yếu chi, yếu cơ, tê bì tay chân ở một bên cơ thể, bệnh nhân thường được yêu cầu giơ cả hai tay lên qua đầu, nếu không thực hiện được thì chứng tỏ bệnh nhân bị đột quỵ hoặc tay nào rơi xuống trước thì tay đó bị liệt. 
• SPEECH: Nói ngọng, nói không lưu loát, lưỡi bị tê cứng, người khác không thể hiểu được bệnh nhân muốn nói gì. Người bệnh sẽ được yêu cầu lặp lại một câu đơn giản, nếu không thể nhắc lại hoặc nhắc lại nhưng giọng không tròn rõ, không lưu loát thì chứng tỏ có dấu hiệu tai biến. 
• TIME: Các triệu chứng bệnh xuất hiện đột ngột, thường gây ra các tổn thương nghiêm trọng. Bệnh nhân cần được nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế có chuyên môn để được điều trị, can thiệp kịp thời. 

Sự khác biệt về biến chứng

Nhồi máu cơ tim và đột quỵ não đều gây nguy cơ tử vong cao, nếu có thể sống sót thì các biến chứng để lại cũng vô cùng nghiêm trọng. Mặc dù đều gây thiếu máu cục bộ dẫn đến tổn thương, hoại tử tế nào nhưng vì xảy ra ở hai vị trí khác nhau nên di chứng để lại cũng rất khác nhau. 

Nhồi máu cơ tim

Nhồi máu cơ tim xảy ra do tắc nghẽn động mạch vành khiến cơ tim bị tổn thương, hoại tử. Tỷ lệ tử vong do nhồi máu cơ tim là cực kỳ cao, nếu bệnh nhân được cấp cứu kịp thời, có thể sống sót thường phải đối mặt với các di chứng như:

• Đột tử: Hay xảy ra sau khi phát bệnh, là biến chứng nguy hiểm nhất, thường liên quan đến các nguyên nhân như trụy tim mạch, vỡ tim, rung thất, tắc mạch phổi lớn. 
• Biến chứng sớm: Các biến chứng khác có thể xảy ra với người bị nhồi máu cơ tim khác thường là rối loạn nhịp tim, suy tim cấp, tai biến mạch máu não, thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim tái phát… 
• Biến chứng muộn: Có rất nhiều người gặp phải các biến chứng muộn sau khi mắc căn bệnh này, thường là rối loạn nhịp thất, phình vách tim, hội chứng vai – bàn tay, đau dây thần kinh nhạy cảm, viêm màng ngoài tim…

Sau khi bị nhồi máu cơ tim, tim của người bệnh đã bị tổn thương nghiêm trọng nên tuổi thọ cũng giảm sút đáng kể. Theo thống kê, có khoảng 46% người được cứu sống sau nhồi máu cơ tim có thể sống được trên 10 năm. Tỷ lệ người đã từng bị nhồi máu cơ tim tái phát bệnh là rất cao. 

Đột quỵ

Đột quỵ để lại rất nhiều di chứng nặng nề cho người bệnh, có khoảng 10% bệnh nhân sống sót có thể hồi phục gần như hoàn toàn, khoảng 25% bệnh nhân hồi phục tốt nhưng còn nhiều khiếm khuyết nhỏ, 40% bệnh nhân gặp phải các di chứng từ nặng đến trung bình. Những di chứng có thể xuất hiện ở người bị đột quỵ não thường là:

• Đau tim
• Phù nề não
• Giảm trí nhớ hoặc mất trí nhớ
• Rối loạn thị giác
• Bị hạn chế hoặc mất khả năng vận động
• Dễ lên cơn co giật
• Yếu hoặc liệt một tay
• Gặp khó khăn trong việc nhai nuốt 
• Liệt nửa người hoặc toàn thân phải ngồi, nằm một chỗ
• Trầm cảm sau đột quỵ
• Rối loạn giấc ngủ, nhiễm trùng tiết niệu
• Thiếu dinh dưỡng, suy kiệt cơ thể, xẹp phổi… 

Theo một nghiên cứu tại Hà Lan, ở người trẻ, có khoảng 78% người bệnh sống sót sống được trên 20 năm nếu bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ, 86% với trường hợp xuất huyết não. Tuổi thọ của người từng bị đột quỵ não sẽ phụ thuộc nhiều vào tuổi tác, mức độ tổn thương não, thời gian cấp cứu, hiệu quả của các phương pháp điều trị, tâm lý, tốc độ hồi phục của bệnh nhân…

Sự khác biệt về cách xử lý nhồi máu cơ tim và đột quỵ não

Như đã đề cập, nhồi máu cơ tim và đột quỵ não là hai căn bệnh hoàn toàn khác nhau. Do đó, hai bệnh lý này cũng có cách sơ cứu và điều trị khác nhau.

Nhồi máu cơ tim

Người bị nhồi máu cơ tim cần được sớm phát hiện và có biện pháp xử lý kịp thời để giảm thiểu nguy cơ tử vong. Cách xử lý khi có người bị đột quỵ như sau:

• Nhanh chóng cho bệnh nhân ngồi hoặc nằm xuống tùy vào trạng thái của người bệnh, cởi bớt áo khoác ngoài, nới lỏng quần áo, thắt lưng, cà vạt, tạo điều kiện thông thoáng, dễ thở nhất cho bệnh nhân. 
• Nhanh chóng gọi 115 thông báo có người bị nhồi máu cơ tim, gọi xem taxi hoặc xe tư nhân chở bệnh nhân đến bệnh viện chuyên khoa
• Trường hợp bệnh nhân còn tỉnh táo thì cố gắng trấn tĩnh người bệnh, nhắc nhở họ hít thở đều đặn. Trường hợp bệnh nhân có sẵn thuốc Nitrate, Nitroglycerin hoặc Aspirin thì cho bệnh nhân sử dụng. Nếu các thuốc này không được bác sĩ kê đơn cho bệnh nhân thì tuyệt đối không tự ý dùng.
• Đối với trường hợp bệnh nhân đã bất tỉnh, nếu có tình huống ngưng thở hoặc ngưng tim thì tiến hành sơ cứu phù hợp. Dùng biện pháp ép tim ngoài lông ngực đối với trường hợp bệnh nhân ngưng tim, bất tỉnh; áp dụng biện pháp hô hấp nhân tạo với trường hợp bệnh nhân khó thở, ngưng thở… 

 Đột quỵ não

Người bị đột quỵ não cũng cần được nhanh chóng sơ cứu, cấp cứu để giảm nguy cơ tử vong, gia tăng tỷ lệ sống sót. Khi có người bị đột quỵ não, nhiều người thường nhầm tưởng bị bệnh bị trúng gió, hay cho bệnh nhân ngậm thuốc hạ huyết áp, uống nước đường, nước chanh, chích máu đầu ngón tay… Đây là những cách xử lý vô cùng sai lầm, đối với bệnh nhân đột quỵ, chúng ta cần xử lý như sau:

• Cho bệnh nhân nằm ở tư thế đầu nghiêng sang một bên, kê đầu bằng gối hoặc áo cao khoảng 30 độ và nhanh chóng gọi cấp cứu 115 thông báo có người bị đột quỵ hoặc gọi xe taxi để được bệnh nhân đến bệnh viện
• Nới lỏng quần áo, kiểm tra miệng, họng để làm thông thoáng đường thở, lấy chất nôn, dị vật trong miệng bệnh nhân ra ngoài
• Trường hợp bệnh nhân cần tỉnh táo thì nên trò chuyện, trấn tĩnh người bệnh, không nên để cho bệnh nhân ngất đi cho đến khi tiếp cận được nhân viên y tế
• Trường hợp bệnh nhân hôn mê, ngừng thở thì nên tiến hành hô hấp nhân tạo đúng kỹ thuật cho người bệnh.

Mối liên hệ giữa nhồi máu cơ tim và đột quỵ

Đột quỵ và nhồi máu cơ tim là hai bệnh lý khác nhau nhưng lại có mối liên hệ nhất định. Cả hai căn bệnh này đều liên quan đến các yếu tố như di truyền, tuổi tác cao, hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia, lười vận động, thừa cân, béo phì, mắc các bệnh lý như huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu hoặc do thường xuyên căng thẳng, mệt mỏi, stress… 

Đặc biệt, người bị nhồi máu cơ tim cũng có nguy cơ bị đột quỵ rất cao. Tình trạng này thường xảy ra ở những bệnh nhân nhồi máu cơ tim do mảng xơ vữa động mạch gây tắc nghẽn mạch máu. Các mảng xơ vữa này nứt, vỡ ra, di chuyển trong lòng động mạch, có thể theo các động mạch đến động mạch não, dẫn đến tắc nghẽn mạch máu não gây thiếu máu não cục bộ. Đây cũng là lý do khiến người bị nhồi máu cơ tim dễ gặp phải biến chứng tai biến mạch máu não. 

Ngược lại, những người đã từng bị đột quỵ cũng có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim cao. Lý do là những người đã từng bị đột quỵ thường có huyết áp cao, điều này làm căng, gia tăng áp lực cho thành mạch máu khiến chúng trở nên cứng, ít co giãn mở rộng hơn để duy trì quá trình tuần hoàn. Khi tình trạng này xảy ra, quá trình lưu thông máu bị hạn chế, kém đi sẽ làm gia tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim cho người đã từng bị đột quỵ. Hơn nữa, người bị đột quỵ cũng dễ gặp phải các biến chứng về tim mạch, hay xuất hiện cơn đau tim sau đột quỵ. 

Biện pháp phòng ngừa nhồi máu cơ tim và đột quỵ

Nhồi máu cơ tim và đột quỵ là hai căn bệnh khác nhau về nguyên nhân, triệu chứng lẫn phương pháp điều trị. Tuy nhiên, cách phòng ngừa hai căn bệnh này lại hoàn toàn giống nhau. Có thể phòng ngừa hai bệnh lý này bằng những biện pháp sau đây:

• Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, cân đối dinh dưỡng cho cơ thể. Nên tăng cường ăn nhiều rau xanh, trái cây, các loại cá, thịt nạc, thịt gia cầm… Hạn chế dung nạp cholesterol xấu vào cơ thể bằng cách tránh sử dụng đồ ăn chiên rán, đồ nướng, các loại thịt mỡ, thức ăn nhiều gia vị…
• Nên hạn chế ăn muối, chỉ dùng tối đa 5g trên tổng lượng muối từ tất cả các nguồn thực phẩm, hạn chế sử dụng các thực phẩm nghèo dinh dưỡng như mì gói, đồ ăn vặt kém lạnh mạnh, nước ngọt có gas… 
• Xây dựng lối sống lạnh mạnh, cung cấp đủ lượng nước cần thiết cho cơ thể, ngủ đúng giờ, đủ giấc, tăng cường luyện tập thể dục thể thao khoảng 30 phút mỗi ngày để nâng cao sức khỏe
• Cân đối thời gian nghỉ ngơi, làm việc, nên thư giãn khi thấy mệt mỏi, áp lực nghiêm trọng. Cân đối trọng lượng cơ thể, kiểm soát chỉ số cholesterol, tránh ngồi hoặc nằm quá nhiều.
• Giữ ấm cơ thể khi thời tiết lạnh, không tắm sau 10 giờ tối, không tắm nước lạnh vào buổi tối. Tránh tình trạng thay đổi nhiệt độ cơ thể đột ngột, hạn chế thức khuya, bỏ các thói quen xấu như hút thuốc lá, uống rượu bia… 
• Đặc biệt, nên thăm khám sức khỏe định kỳ, tầm soát đột quỵ và các bệnh tim mạch ngay khi cơ thể có dấu hiệu bất thường.

Trên đây là một số điểm khác nhau giúp bạn phân biệt nhồi máu cơ tim và đột quỵ não. Hai căn bệnh này hoàn toàn khác nhau nhưng đều vô cùng nguy hiểm, gây nguy cơ tử vong và di chứng cao, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh. Chúng ta nên nắm được các thông tin về triệu chứng, cách xử lý và biện pháp phòng ngừa để sớm nhận biết giảm thiểu nguy cơ tử vong do hai bệnh lý này gây ra. 

Có thể bạn quan tâm:

• Cách Sơ Cứu Người Bị Nhồi Máu Cơ Tim Cấp Tốc Tại Chỗ
• Cách Xử Lý Khi Người Thân Bị Đột Quỵ Chuẩn Từ Bộ Y Tế