Hội Chứng Quai Mù

Hội chứng quai mù xảy ra khi thức ăn di chuyển chậm và ứ đọng lại ở một đoạn ruột trong quá trình tiêu hóa. Tình trạng này tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn tích tụ và phát triển, gây ra hàng loạt các triệu chứng như đau bụng, chán ăn, tiêu chảy, buồn nôn, sụt cân... Điều trị hội chứng quai mù chủ yếu bằng thuốc kháng sinh và phẫu thuật. 

Hội chứng quai mù (Blind loop Syndrome) còn gọi là hội chứng quai ruột mù. Được định nghĩa là sự hình thành các quai ruột mù thứ phát do nối ruột theo hình dạng bắc cầu, từ bên này sang bên kia.

Tình trạng này khiến thức ăn không thể di chuyển qua một đoạn (vòng lặp) của ruột một cách bình thường, bị kẹt lại ở vị trí nào đó trên ruột gây ứ trệ tiêu hóa, tạo điều kiện cho vi khuẩn đường ruột (SIBO) phát triển.

Ngoài ra, hội chứng quai ruột mù còn được xem là biến chứng của phẫu thuật cắt dạ dày, bệnh hẹp ruột non, hẹp lỗ rò hoặc túi thừa... Hội chứng này tập hợp hàng loạt các triệu chứng như thiếu máu, đau bụng quặn thắt từng cơn, tiêu chảy, đi ngoài phân đen, sụt cân... Nghiêm trọng nhất là suy dinh dưỡng.

Hội chứng quai ruột mù thường hiếm khi tự phát, nó xảy ra sau các vấn đề sức khỏe như bệnh lý hoặc biến chứng. Cụ thể gồm:

Nguyên nhân

• Biến chứng hậu phẫu: Thường là phẫu thuật cắt bỏ dạ dày, ruột non, đại tràng hoặc thủ thuật bắc cầu dạ dày ở bệnh nhân béo phì;
• Tổn thương ruột non: Sự phát triển của mô sẹo ở trong và xung quanh làm thay đổi cấu trúc ruột non. Hoặc tổn thương xuất phát từ việc hình thành các túi mô nhỏ lồi ra trên thành ruột trong bệnh lý viêm túi thừa;
• Suy giảm chức năng ruột non: Là tình trạng thức ăn và chất thải di chuyển chậm trong ruột non dưới sự ảnh hưởng của các vấn đề như bệnh Crohn, tiểu đường, xơ cứng niêm mạc hoặc siêu âm viêm ruột;

Yếu tố nguy cơ

Một số yếu tố gây rối loạn nhu động ruột ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa thức ăn và tăng nguy cơ gây hội chứng quai mù như:

• Bệnh tiểu đường;
• Tiền sử viêm loét dạ dày hoặc phẫu thuật dạ dày;
• Đã từng thực hiện xạ trị vùng bụng;
• Chấn thương, khiếm khuyết hoặc nhiễm trùng ruột non;
• Ảnh hưởng từ các bệnh lý như xơ cứng niêm mạc ruột non, bệnh Crohn, ung thư hạch, viêm ruột do phóng xạ, xơ cứng bì...;

Hội chứng quai mù chủ yếu xảy ra ở người lớn, nhưng một số trường hợp bệnh phát triển ở trẻ em do các nguyên nhân sau:

• Sau phẫu thuật đường tiêu hóa (có thể khởi phát sau nhiều năm phẫu thuật);
• Phát triển hội chứng quai mù bẩm sinh do:
  • Hẹp đường mật (là tình trạng xảy ra ở trẻ sơ sinh do tắc nghẽn đường di chuyển của mật từ gan xuống ruột non);
  • Teo hỗng tràng;
  • Viêm ruột hoại tử - NEC (là vấn đề nghiêm trọng về đường tiêu hóa xảy ra ở trẻ sinh non, các mô ruột viêm và hoại tử);
  • Dị tật Gastroschisis (dạ dày, ruột non hoặc ruột già thoát vị ra khỏi cơ thể thông qua lỗ rò bên cạnh rốn trong quá trình bào thai đang phát triển);

Triệu chứng

Các triệu chứng điển hình của hội chứng quai mù bao gồm:

• Đau bụng;
• Tiêu chảy;
• Đại tiên phân mỡ;
• Buồn nôn;
• Ăn uống kém;
• Chướng bụng, đầy bụng;
• Sụt cân không rõ nguyên nhân;

Chẩn đoán

Dựa vào các triệu chứng do bệnh nhân cung cấp, bác sĩ tiến hành thăm khám sức khỏe thể chất, kiểm tra triệu chứng lâm sàng. Sau đó, chỉ định thực hiện xét nghiệm đường tiêu hóa như:

• Chụp X quang hoặc chụp X quang bari;
• Chụp CT scan ổ bụng;
• Nội soi ruột;
• Xét nghiệm máu;
• Xét nghiệm phân;
• Soi huỳnh quang;
• Kiểm tra hơi thở hydro và metan;
• Chọc hút và nuôi cấy dịch ruột non;

Vì tương đồng về triệu chứng nên hội chứng quai mù rất dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Do đó, cần can thiệp chẩn đoán chuyên sâu để tránh đưa ra chẩn đoán sai, gây ảnh hưởng đến phác đồ điều trị.

Hội chứng quai mù gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình tiêu hóa thức ăn. Hoạt động bất thường này xảy ra do thức ăn không thể đi qua một đoạn ruột non bị tắc nghẽn và mắc kẹt lại trong hệ thống tiêu hóa. Tình trạng này làm thay đổi và phá vỡ hoàn toàn cấu trúc ruột non, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.

Sự phát triển quá mức của vi khuẩn đường ruột SIBO trong ruột non gây ra các ảnh hưởng cụ thể như sau:

• Thiếu hụt muối mật: Muối mật là hoạt chất quan trọng và cần thiết giúp tiêu hóa chất béo. Nhưng sự tồn tại của vi khuẩn khiến muối mật không được giải phóng đủ, dẫn đến cơ thể không thể hấp thụ chất béo và các loại vitamin tan trong dầu A, D, E, K. Đây cũng là lý do tại sao bệnh nhân mắc hội chứng quai mù lại bị sụt cân nhanh chóng.
• Thiếu hụt vitamin B12: Vi khuẩn sử dụng hết vitamin B12 trước khi ruột non hấp thụ, khiến cơ thể thiếu hụt vitamin B12 trầm trọng. Tình trạng này kéo dài làm tăng nguy cơ gây bệnh thiếu máu hồng cầu khổng lồ (một dạng rối loạn máu do chức năng tủy xương hoạt động bất thường).

Ngoài ra, hội chứng quai mù nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm khác như:

• Tắc ruột;
• Thủng ruột;
• Suy dinh dưỡng do kém khả năng hấp thu dưỡng chất;
• Viêm loét ruột;
• Tăng nguy cơ loãng xương;
• Sỏi thận do kém hấp thu canxi;

Tiên lượng hội chứng quai mù khá tốt trong hầu hết các trường hợp. Nhờ các biện pháp điều trị y tế tích cực như dùng thuốc kháng sinh hoặc phẫu thuật. Theo thống kê, đa số các trường hợp sau điều trị, hội chứng quai mù thường không tái phát trở lại.

Hội chứng quai mù không gây tử vong. Nhưng nếu chủ quan không điều trị hoặc điều trị chậm trễ, tạo điều kiện để các biến chứng nguy hiểm phát triển, điển hình như thủng ruột có thể đe dọa tính mạng của bệnh nhân bất kỳ lúc nào.

Hội chứng quai mù là bệnh lý về đường tiêu hóa có thể điều trị được. Mục tiêu điều trị là tiêu diệt vi khuẩn đường ruột hoặc loại bỏ triệt để căn nguyên tổn thương. Kết hợp bổ sung dinh dưỡng cần thiết nhằm phục hồi sức khỏe & thể chất.

Một số phương pháp điều trị hội chứng quai mù cụ thể bao gồm:

• Điều trị bằng kháng sinh: Hầu hết các trường hợp mắc hội chứng quai mù đều phát triển vi khuẩn đường ruột quá mức và đều đáp ứng tốt với phác đồ kháng sinh. Thuốc kháng sinh có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn, ức chế sự phát triển của chúng và loại bỏ nhiễm trùng hoàn toàn. Tùy mức độ nghiêm trọng của bệnh, có thể sử dụng kháng sinh vài tuần hoặc vài tháng.
• Phẫu thuật: Trường hợp hội chứng quai mù xảy ra do các tổn thương thực thể, việc dùng kháng sinh chỉ hỗ trợ cải thiện nhiễm trùng. Do đó, bệnh nhân cần phải phẫu thuật để khắc phục triệt để các vấn đề về ruột.
• Dinh dưỡng: Song song với điều trị y tế, bệnh nhân cũng cần có chế độ ăn uống phù hợp để bổ sung các dưỡng chất cần thiết, phục hồi thể trạng.
  • Tăng cường sử dụng các loại thực phẩm giàu calo, protein và chất béo lành mạnh để phục hồi cân nặng;
  • Trong giai đoạn điều trị, ưu tiên sử dụng những món ăn được chế biến loãng, mềm dễ nuốt và dễ tiêu hóa;
  • Khuyến khích bổ sung vitamin B12 trong trường hợp thiếu máu hoặc các loại vitamin khác tùy theo loại chất dinh dưỡng bị thiếu hụt;

Không có biện pháp phòng ngừa đặc hiệu đối với hội chứng quai mù. Trường hợp bạn đã từng thực hiện phẫu thuật đường tiêu hóa trước đó, hãy thông báo cho bác sĩ để được kiểm tra, tư vấn các biện pháp chăm sóc sức khỏe và chủ động phòng ngừa hội chứng quai mù.

Ngoài ra, tuân thủ thực hiện các biện pháp tích cực sau đây để giảm nguy cơ mắc hội chứng quai mù:

• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, đầy đủ dưỡng chất, đặc biệt là chất xơ, giảm nguy cơ táo bón và duy trì ổn định quá trình tiêu hóa.
• Không hút thuốc lá và sử dụng các sản phẩm từ thuốc lá khác như thuốc lá điện tử.
• Khám chuyên khoa tiêu hóa ngay khi phát hiện các dấu hiệu bất thường như đau bụng, tiêu chảy, táo bón, phân đen, buồn nôn dữ dội... kéo dài không khỏi.

1. Cuộc phẫu thuật vài năm trước đó có phải nguyên nhân gây hội chứng quai mù hay không?

2. Hội chứng quai mù có nguy hiểm không?

3. Tiên lượng mức độ nghiêm trọng trong trường hợp bệnh của tôi?

4. Tôi cần làm những xét nghiệm nào để chẩn đoán hội chứng quai mù?

5. Tôi nên điều trị hội chứng quai mù bằng phương pháp nào tốt nhất?

6. Tôi có thể cải thiện triệu chứng hội chứng quai mù mà không cần dùng đến kháng sinh hoặc phẫu thuật không?

7. Tôi có cần phẫu thuật đối với hội chứng quai mù không?

8. Những rủi ro và lợi ích khi phẫu thuật?

9. Tôi cần thực hiện chế độ ăn như thế nào trong quá trình điều trị hội chứng quai mù?

10. Sau điều trị, tôi có thể tái phát hội chứng quai mù không?

Hội chứng quai mù là bệnh lý đường tiêu hóa không phổ biến nhưng lại khá nguy hiểm khi mắc phải. Bệnh nhân có thể bị thủng ruột nặng nếu không điều trị sớm. Bởi vậy, tốt nhất nên chủ động đi khám nếu đã từng phẫu thuật ruột vài năm trước hoặc ngay khi phát hiện các dấu hiệu rối loạn tiêu hóa bất thường. Điều trị hội chứng quai mù càng sớm tiên lượng càng cao.

Có thể bạn quan tâm:

• Các bệnh đường tiêu hóa thường gặp và cách xử lý
• Xuất huyết tiêu hóa dưới là gì? Cách nhận biết và điều trị