Bệnh Dị Ứng Sữa

Dị ứng sữa là một dạng dị ứng khá phổ biến ở trẻ nhỏ, xảy ra khi cơ thể dung nạp sữa (thường là sữa bò). Phản ứng dị ứng không chỉ gây tổn thương ngoài da mà còn có các triệu chứng khác như đau bụng, tiêu chảy, nôn ói... Một số trường hợp nặng có thể gây sốc phản vệ, nguy hiểm đến tính mạng của trẻ. 

Dị ứng sữa phản ứng miễn dịch bất thường của cơ thể khi phát hiện nhiều protein trong sữa động vật. Lúc này, hệ miễn dịch nhận diện nhầm lẫn protein trong sữa là dị nguyên cần phải loại bỏ, bắt đầu có xu hướng đối kháng lại bằng cách tiết ra hoạt chất trung gian IgE, phóng thích qua da, niêm mạc và gây ra các triệu chứng dị ứng lâm sàng từ đơn giản đến phức tạp.

Bệnh lý này xảy ra chủ yếu ở trẻ em. Ngoài sữa động vật (bò, dê, trâu, cừu...), một số trẻ còn có xu hướng dị ứng với cả sữa đậu nành. Có 2 hình thức dị ứng sữa là trực tiếp và gián tiếp. Trong đó gián tiếp là khi mẹ uống sữa, sau đó cho con bú.

Dị ứng sữa dễ bị nhầm với tình trạng không dung nạp lactose vì các triệu chứng khá tương đồng. Nhưng xét về bản chất thì chúng là 2 bệnh hoàn toàn khác. Bố mẹ cần chú ý quan sát phản ứng của trẻ sau khi uống sữa để kịp thời xử lý nếu có bất thường.

Dị ứng sữa được chia làm 2 loại gồm: dị ứng qua trung gian IgE (dị ứng nhanh) và dị ứng không qua trung gian IgE (dị ứng chậm) tùy theo thời gian phát sinh triệu chứng và sự liên quan đến các cơ quan khác.

Trong đó:

• Dị ứng nhanh thường bùng phát tức thì trong vòng vài phút đến < 2 tiếng;
• Dị ứng chậm thường ủ trong vòng 48 tiếng cho đến 1 tuần sau khi uống sữa mới biểu hiện ra;

Tham khảo thêm: Dị ứng sữa mẹ – Cách nhận biết, xử lý và phòng ngừa

Dị ứng sữa là phản ứng dị ứng không theo cơ chế bình thường của hệ miễn dịch. Cho đến nay, nguyên nhân gây bệnh vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, kết quả nhiều cuộc nghiên cứu cho thấy, tình trạng dị ứng với sữa được nhận định có mối liên hệ mật thiết với sự hình thành của IgE và các hoạt chất trung gian khác.

Sữa động vật nói chung chứa nguồn đạm cao với rất nhiều loại khác nhau, trong đó có 2 loại protein được phát hiện có khả năng kích hoạt phản ứng dị ứng là Casein và Whey.

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ dị ứng sữa gồm:

• Yếu tố di truyền, tiền sử gia đình;
• Tuổi tác, trẻ em có nguy cơ dị ứng sữa cao hơn so với người trưởng thành;
• Xuất hiện các dạng dị ứng khác như viêm da dị ứng, viêm mũi dị ứng..;
• Suy giảm chức năng nội tạng, mà cụ thể là giảm hấp thụ ở ruột non, giảm chuyển hóa ở gan và giảm bài tiết ở đại tràng, kích thích phản ứng dị ứng của hệ miễn dịch;

Cơ thể trẻ rất nhạy cảm, chỉ cần một lượng sữa nhỏ cũng đủ để làm bùng phát phản ứng dị ứng ngay lập tức hoặc ủ trong vài giờ, vài ngày mới bùng. Tùy theo dạng dị ứng nhanh hay chậm mà các triệu chứng thường được biểu hiện khác nhau như sau:

Triệu chứng sữa ngay lập tức

• Xuất hiện các tổn thương ngoài da như nổi mẩn đỏ như phát ban, nóng rát như bỏng, ngứa ngáy, nổi mề đay lan rộng;
• Buồn nôn, nôn mửa, nôn trớ rất hay xảy ra ở trẻ dị ứng sữa. Do đường ruột bị kích thích co bóp do hệ miễn dịch phản ứng quá mức với protein;
• Thay đổi tính chất phân, có trường hợp bị táo bón;
• Tức ngực, khó thở, thở khò khè do phản ứng dị ứng làm tổn thương đường thở, sưng viêm tại cổ họng, phế quản, tăng tiết dịch mũi;

Triệu chứng dị ứng sữa chậm 

Phản ứng dị ứng xảy ra sau khoảng vài giờ hoặc vài ngày kể từ thời điểm uống sữa hoặc dung nạp các chế phẩm từ sữa. Các triệu chứng ở dạng này được biểu hiện không rõ ràng, nên bố mẹ cần hết sức chú ý để nhận biết:

• Trẻ quấy khóc dai dẳng, lâu hơn bình thường là biểu hiện của sự khó chịu, đau đớn;
• Đi ngoài liên tục, 5 - 7 lần/ ngày và chỉ vừa xảy ra sau khi trẻ uống sữa. Thỉnh thoảng phân có lẫn máu;
• Trẻ nôn mửa, nôn trớ do dạ dày bị kích thích co thắt quá mức, kèm theo các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản;
• Trẻ mệt mỏi, thiếu năng lượng, không hoạt bát, chậm phát triển và chậm tăng cân;

Việc nắm rõ các triệu chứng này giúp bố mẹ thông báo chính xác cho bác sĩ chuyên khoa nhằm phục vụ công tác chẩn đoán và điều trị. Vì các triệu chứng của dị ứng sữa thường dễ nhầm lẫn với dị ứng đạm trong thịt bò hoặc hội chứng bất dung nạp lactose...

Đồng thời, tại bệnh viện chuyên khoa, bác sĩ cũng sẽ yêu cầu thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết để xác định nguyên nhân gây dị ứng là do đạm sữa.

• Xét nghiệm lẩy da: Hay còn gọi là test dị nguyên da. Đánh dấu vùng da cần xét nghiệm trên cẳng tay hoặc bề mặt lưng. Chích một điểm nhỏ lên da, nhỏ vài giọt sữa lên trên, đợi 15 - 30 phút sau kiểm tra. Nếu vùng da này bị nổi đỏ, phồng rộp, ngứa ngáy chứng tỏ trẻ bị dị ứng sữa.
• Xét nghiệm định lượng kháng thể IgE trong máu: Nếu kết quả test lẩy da âm tính sẽ được chỉ định thực hiện xét nghiệm này. Tiến hành lấy máu trước khi uống sữa để ghi nhận chỉ số IgE. Sau đó so sánh với chỉ số này sau khi uống sữa để đánh giá sự khác biệt, chẩn đoán kết quả dương tính hoặc âm tính.
• Các xét nghiệm chẩn đoán khác:
  • Test kích thích đường miệng: Được thực hiện bằng cách cho trẻ ăn uống các loại thực phẩm có chứa đạm sữa bò với lượng tăng dần.
  • Test ăn kiêng: Ngưng cho trẻ sử dụng bất kỳ loại sữa hoặc chế phẩm từ sữa nào trong vòng 2 - 4 tuần. Sau đó, tiếp tục cho trẻ dùng lại với lượng vừa phải, tăng dần để đánh giá phản ứng dị ứng.

Đa phần những trường hợp dị ứng đạm sữa đều không quá nghiêm trọng và có thể kiểm soát được nếu được phát hiện kịp thời. Tiên lượng điều trị dị ứng sữa khá tốt, tuy nhiên thực tế mục tiêu điều trị là kiểm soát triệu chứng. Vì bản chất của cơ chế dị ứng là do rối loạn hệ thống miễn dịch và rất có thể thay đổi được điều này.

Ngược lại, nếu dị ứng sữa không được điều trị kịp thời, đúng cách có thể gây ra nhiều bệnh lý khác như viêm da cơ địa, nổi mề đay, hen phế quản, viêm ruột dị ứng... và nhiều vấn đề sức khỏe khó lường khác.

Bên cạnh đó, những đứa trẻ bị dị ứng sữa ngay từ những năm tháng đầu đời sẽ phát triển kém hơn so với bạn bè đồng trang lứa, thiếu chất còi cọc, suy dinh dưỡng, thiếu máu, thiếu sắt. Nếu không có sự điều chỉnh và thay thế sữa bằng nguồn thực phẩm khác phù hợp hơn, sẽ gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe thể chất và tinh thần, trí tuệ của con

Và một biến chứng cực kỳ nguy hiểm khi bị dị ứng sữa bố mẹ cần lưu ý chính là sốc phản vệ. Đây là tình trạng sức khỏe nguy kịch cần được cấp cứu kịp thời bằng thuốc tiêm Adrenaline và thở oxy để bảo toàn tính mạng người bệnh. Các triệu chứng sốc phản vệ thường bùng phát nhưng không có dấu hiệu báo trước, thường xảy ra sau khi uống sữa gồm: co thắt đường hô hấp, đỏ mặt, sưng họng gây khó thở, tụt huyết áp, sốc...

Gợi ý: Dấu hiệu bé bị dị ứng sữa công thức và cách khắc phục

Vì liên quan đến yếu tố cơ địa nên dị ứng sữa gần như không thể điều trị được bằng một phương pháp đặc hiệu nào. Cách tốt nhất để ngăn chặn đó là tránh tiêu thụ sữa và các chế phẩm chứa protein từ sữa.

Trong trường hợp đã tiêu thụ sữa và gây phản ứng dị ứng, cần tiến hành điều trị triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Gồm các cách phổ biến sau:

• Kích thích cổ họng để nôn hết lượng sữa hoặc thực phẩm có chứa sữa ra khỏi đường ruột;
• Súc miệng bằng nước muối ấm và uống 1 ly nước ấm;
• Dùng thuốc xử lý các triệu chứng dị ứng kèm theo như thuốc kháng histamin H1 giảm ngứa, thuốc chống xung huyết cải thiện các triệu chứng kích ứng đường hô hấp;
• Trường hợp dị ứng sữa có biến chứng sốc phản vệ cần được đưa đến bệnh viện ngay để được cấp cứu bằng các biện pháp can thiệp hồi sức tích cực;

Dị ứng sữa là một dạng dị ứng bất thường của cơ thể con người và rất khó xử lý tận gốc. Do đó, cách để bảo vệ sức khỏe tốt nhất chính là chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

• Bệnh nhân có tiền sử dị ứng sữa nên tránh tiêu thụ sữa và các chế phẩm từ sữa. Hoặc có thể sử dụng sữa bằng các hình thức khác nếu cơ thể đáp ứng như dùng sữa làm bánh, sữa đun nóng, sữa chua, yogurt...
• Chọn sữa phù hợp giảm nguy cơ dị ứng cho trẻ như sữa thủy phân protein bán phần hoặc toàn phần, sữa công thức chứa amino axit...
• Đối với trẻ sơ sinh nên được uống sữa mẹ hoàn toàn trong những năm tháng đầu đời. Bản thân người mẹ cũng nên tránh dung nạp sữa hoặc chế phẩm từ sữa.
• Cân bằng bổ sung canxi, vitamin D và những khoáng chất vi lượng khác thay thế sữa để tránh gây thiếu hụt chất, gây suy dinh dưỡng ở trẻ em/
• Tăng cường bổ sung men vi sinh giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, cải thiện phần nào tình trạng kém dung nạp sữa gây dị ứng, rối loạn tiêu hóa...

1. Con tôi bị phát ban, nổi mẩn đỏ, nôn ói sau khi dùng sữa có phải dấu hiệu của dị ứng sữa không?

2. Trẻ bị dị ứng sữa có nguy hiểm không? Ảnh hưởng thế nào đến sự phát triển của con?

3. Dị ứng sữa có thể tự khỏi mà không cần điều trị không?

4. Đối với trẻ bú sữa mẹ thì người mẹ nên ăn uống ra sao để hạn chế phản ứng dị ứng?

5. Nguyên nhân khiến trẻ bị dị ứng sữa?

6. Phương pháp điều trị dị ứng sữa tốt nhất dành cho trường hợp con của tôi?

7. Cách xử lý phản ứng dị ứng sữa xảy ra đột ngột như thế nào?

8. Trẻ bị dị ứng sữa có cần uống thuốc không?

9. Khẩu phần ăn thay thế cho những trẻ bị dị ứng sữa như thế nào?

10. Trẻ đã từng dị ứng sữa có thể tái phát trong tương lai hay không?

Dị ứng sữa là vấn đề sức khỏe khá phiền toái, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe thể chất và chế độ cân bằng dinh dưỡng. Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp dị ứng sữa thường ở mức độ nhẹ, nhất là với trẻ em tình trạng này có xu hướng tự cải thiện khi trẻ trưởng thành. Do đó, hãy thận trọng khi sử dụng sữa và các chế phẩm từ sữa để phòng ngừa bùng phát bệnh.

Xem thêm:

• Bé bị dị ứng sữa – Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý
• Dị ứng thịt bò – Biểu hiện nhận biết và cách xử lý tại chỗ