Hiếm muộn là gì? Những thông tin cần biết về hiếm muộn

Hiếm muộn là tình trạng khó khăn trong việc thụ thai sau một khoảng thời gian cố gắng, ảnh hưởng đến 7% các cặp vợ chồng và do nhiều yếu tố ở cả nam và nữ gây ra.

Hiếm muộn là gì?

Hiếm muộn hay còn được gọi là vô sinh, được xác định khi một cặp vợ chồng có quan hệ tình dục đều đặn, không sử dụng biện pháp tránh thai nhưng sau một khoảng thời gian nhất định vẫn chưa thể thụ thai tự nhiên.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiếm muộn được định nghĩa là:

• Đối với phụ nữ dưới 35 tuổi: Không thể thụ thai sau 12 tháng quan hệ tình dục đều đặn mà không sử dụng biện pháp tránh thai.
• Đối với phụ nữ trên 35 tuổi: Không thể thụ thai sau 6 tháng quan hệ tình dục đều đặn mà không sử dụng biện pháp tránh thai.

Hiếm muộn có thể ảnh hưởng đến cả nam và nữ. Theo thống kê, tỷ lệ hiếm muộn trên toàn cầu dao động từ 15% đến 20%, và con số này đang ngày càng gia tăng.

Có hai loại hiếm muộn chính:

• Hiếm muộn nguyên phát: Xảy ra ở những cặp vợ chồng chưa từng có thai lần nào.
• Hiếm muộn thứ phát: Xảy ra ở những cặp vợ chồng đã có thai ít nhất một lần, nhưng sau đó không thể mang thai được nữa.

Tham khảo thêm: Vô sinh nam – Nguyên nhân & phương pháp chẩn đoán, điều trị

Nguyên nhân gây hiếm muộn

Hiếm muộn là một vấn đề phức tạp có thể do nhiều yếu tố khác nhau gây ra, ảnh hưởng đến cả nam và nữ. 

Nguyên nhân do nam giới:

• Chất lượng tinh trùng kém: Số lượng tinh trùng thấp, hình dạng tinh trùng bất thường, tinh trùng di động kém.
• Rối loạn chức năng sinh lý: Xuất tinh sớm, xuất tinh ngược dòng, rối loạn cương dương.
• Tắc nghẽn đường sinh sản: Tắc ống dẫn tinh, viêm túi tinh, giãn tĩnh mạch thừng tinh.
• Bệnh lý: Viêm tinh hoàn, nhiễm trùng đường sinh dục, ung thư tinh hoàn, di chứng sau phẫu thuật.
• Yếu tố môi trường: Tiếp xúc với hóa chất độc hại, bức xạ, ô nhiễm môi trường.
• Lối sống: Hút thuốc lá, uống rượu bia, sử dụng ma túy, béo phì.

Nguyên nhân do nữ giới:

• Rối loạn rụng trứng: Hội chứng buồng trứng đa nang, suy buồng trứng sớm, vô kinh, cường kinh.
• Tắc nghẽn đường sinh sản: Tắc ống dẫn trứng, dính buồng trứng, sẹo tử cung.
• Bệnh lý: Viêm vùng chậu, u xơ tử cung, lạc nội mạc tử cung, dị tật tử cung.
• Yếu tố tuổi tác: Chất lượng trứng giảm sút theo độ tuổi, đặc biệt sau 35 tuổi.
• Lối sống: Hút thuốc lá, uống rượu bia, sử dụng ma túy, béo phì, căng thẳng.

Nguyên nhân do cả hai:

• Yếu tố di truyền: Bất thường nhiễm sắc thể, bệnh di truyền ảnh hưởng đến hệ sinh sản.
• Lối sống: Lối sống không lành mạnh ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản của cả nam và nữ.

Ngoài ra, một số trường hợp hiếm muộn không xác định được nguyên nhân (hiếm muộn vô căn).

Có thể bạn chưa biết: Tại sao quai bị lại gây vô sinh? Cách phòng ngừa

Khi nào cần khám hiếm muộn?

Cặp vợ chồng nên đi khám khi:

• Dưới 35 tuổi: Vẫn chưa có thai sau một năm quan hệ tình dục thường xuyên và không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào.
• Trên 35 tuổi: Vẫn chưa có thai sau sáu tháng quan hệ tình dục thường xuyên và không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào.
• Có tiền sử: Sảy thai nhiều lần (2 lần trở lên), thụ tinh nhân tạo không thành công, các bệnh lý ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Có dấu hiệu bất thường: Rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh, ra khí hư bất thường, đau tức khi quan hệ tình dục, mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Chẩn đoán hiếm muộn như thế nào?

Đối với nam giới:

• Xét nghiệm tinh dịch: Đánh giá số lượng, chất lượng và độ động của tinh trùng trong tinh dịch.
• Siêu âm bìu: Sử dụng sóng siêu âm để kiểm tra tình trạng của tinh hoàn, bao gồm kích thước, cấu trúc và hiện diện của bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
• Xét nghiệm hormone: Đo lường mức độ hormone nam giới trong máu, bao gồm testosterone, FSH (follicle-stimulating hormone) và LH (luteinizing hormone).
• Xét nghiệm di truyền: Nếu có nghi ngờ về các vấn đề di truyền, các xét nghiệm như kiểm tra karyotype (phân tích cấu trúc của các nhiễm sắc thể) có thể được thực hiện.

Đối với phụ nữ:

• Siêu âm buồng trứng: Đánh giá số lượng và chất lượng của trứng trong buồng trứng.
• Siêu âm cổ tử cung: Kiểm tra tình trạng của tử cung và các vòi trứng, bao gồm việc kiểm tra sự tự do của chất lượng trứng và có khối u hoặc các vấn đề khác không.
• Chụp HSG (Hysterosalpingography): Phương pháp chụp X-quang để kiểm tra tình trạng tử cung và ống dẫn trứng, xác định xem có tắc nghẽn hoặc các vấn đề khác không.
• Xét nghiệm hormone: Đo lường mức độ hormone nữ giới trong máu, bao gồm estrogen, progesterone và FSH.

Các phương pháp chẩn đoán này có thể được sử dụng riêng lẻ hoặc kết hợp để đánh giá nguyên nhân gây ra hiếm muộn ở nam và nữ.

Tham khảo thêm: Cách kiểm tra xem mình có bị vô sinh không (khám + xét nghiệm)

Phương pháp điều trị hiếm muộn

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra hiếm muộn, bác sĩ sẽ đề xuất phương pháp điều trị phù hợp. Một số phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:

Thuốc:

• Thuốc làm rụng trứng: Thuốc này giúp kích thích buồng trứng sản xuất nhiều trứng hơn, thường được sử dụng cho phụ nữ bị hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) hoặc rụng trứng không đều.
• Thuốc hỗ trợ tinh trùng: Thuốc này có thể giúp cải thiện số lượng, chất lượng và khả năng di chuyển của tinh trùng.
• Thuốc điều trị nội tiết tố: Thuốc này có thể được sử dụng để điều chỉnh mức độ hormone ở cả nam và nữ, chẳng hạn như hormone estrogen, progesterone và testosterone.

Thủ thuật:

• Phẫu thuật sửa chữa vòi trứng: Thủ thuật này được thực hiện để sửa chữa các vòi trứng bị tắc nghẽn, giúp tinh trùng di chuyển dễ dàng hơn để gặp trứng.
• Phẫu thuật cắt bỏ u xơ tử cung: U xơ tử cung có thể ảnh hưởng đến khả năng bám thai, do đó phẫu thuật cắt bỏ có thể giúp cải thiện khả năng sinh sản.

Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF): IVF là một phương pháp điều trị hiếm muộn phức tạp trong đó trứng và tinh trùng được thụ tinh bên ngoài cơ thể. Quá trình IVF bao gồm các bước sau:

• Kích thích buồng trứng: Thuốc được sử dụng để kích thích buồng trứng sản xuất nhiều trứng.
• Lấy trứng: Trứng được lấy ra khỏi cơ thể người phụ nữ bằng cách sử dụng thủ thuật hút trứng.
• Thụ tinh: Trứng và tinh trùng được thụ tinh trong phòng thí nghiệm bằng cách tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI) hoặc thụ tinh ngoài cơ thể (ICSI).
• Chuyển phôi: Phôi được cấy ghép vào tử cung của người phụ nữ.

Mẹ mang thai hộ: Mang thai hộ là khi một phụ nữ mang thai và sinh con cho một cặp vợ chồng khác. Phương pháp này có thể được sử dụng cho các cặp vợ chồng mà người phụ nữ không thể mang thai hoặc sinh con.

Khả năng mang thai với các phương pháp điều trị hiếm muộn sẽ khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng hiếm muộn và tuổi tác của người phụ nữ. Nhìn chung, tỷ lệ thành công của IVF là khoảng 30-40% mỗi chu kỳ.

Tác dụng phụ khi điều trị hiếm muộn:

Mỗi phương pháp điều trị đều có thể có tác dụng phụ. Một số tác dụng phụ phổ biến bao gồm:

• Thuốc: Buồn nôn, đầy hơi, tăng cân, thay đổi tâm trạng.
• Thủ thuật: Đau, chảy máu, nhiễm trùng.
• IVF: Đau bụng, đầy hơi, chảy máu âm đạo, thai kỳ ngoài tử cung.
• Mang thai hộ: Các nguy cơ liên quan đến mang thai và sinh con.

Có thể bạn quan tâm: TOP 10 bác sĩ chữa vô sinh giỏi ở Hà Nội, TP HCM trên báo

Phòng ngừa hiếm muộn 

Lối sống lành mạnh:

• Dinh dưỡng cân bằng: Chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất, giàu vitamin, khoáng chất, đặc biệt là axit folic, kẽm, selen. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, đồ ngọt.
• Tập thể dục thường xuyên: Duy trì ít nhất 30 phút vận động mỗi ngày. Các bài tập phù hợp như đi bộ, chạy bộ, bơi lội, yoga…
• Kiểm soát cân nặng: Duy trì cân nặng hợp lý, tránh béo phì.
• Hạn chế stress: Căng thẳng có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Hãy tập thiền, yoga, dành thời gian cho sở thích để thư giãn tinh thần.
• Ngủ đủ giấc: Ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm giúp cơ thể phục hồi và tái tạo năng lượng.
• Tránh xa thuốc lá, rượu bia và chất kích thích: Chất gây hại này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tinh trùng và trứng.

Chăm sóc sức khỏe sinh sản:

• Khám sức khỏe định kỳ: Cả nam và nữ nên đi khám sức khỏe sinh sản ít nhất 1 năm/lần để phát hiện sớm và điều trị kịp thời các vấn đề tiềm ẩn.
• Tiêm phòng đầy đủ: Một số bệnh truyền nhiễm như quai bị, sởi, rubella có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Quan hệ tình dục an toàn: Sử dụng bao cao su để phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

Lưu ý riêng cho nam giới:

• Mặc quần lót rộng rãi, thoáng mát: Tránh mặc quần lót bó sát vì có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.
• Hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại: Một số hóa chất như chì, thủy ngân có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản nam giới.

Lưu ý riêng cho nữ giới:

• Theo dõi chu kỳ kinh nguyệt: Ghi chép chu kỳ kinh nguyệt giúp xác định thời điểm rụng trứng, tăng khả năng thụ thai.
• Tránh quan hệ tình dục trong chu kỳ kinh nguyệt: Việc này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản

Hiếm muộn là vấn đề phức tạp, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau ở cả nam và nữ. Việc xác định nguyên nhân chính xác là bước quan trọng để điều trị hiệu quả.

Tham khảo thêm: 

• Khám – chữa vô sinh hiếm muộn ở đâu tốt nhất hiện nay?
• Vô sinh tại Việt Nam & Thế giới – Ngày càng trẻ!