Cách phân biệt xuất huyết tiêu hóa trên và dưới đúng nhất

Để điều trị hiệu quả, việc phân biệt giữa xuất huyết tiêu hóa trên và dưới là thiết yếu. Mỗi loại có đặc điểm và nguyên nhân riêng, đòi hỏi các phương pháp khắc phục và can thiệp khác nhau. Bài viết này sẽ hướng dẫn cách nhận biết và phân biệt chính xác giữa hai tình trạng này, giúp người bệnh và người chăm sóc có hướng điều trị phù hợp.

Xuất huyết tiêu hóa là gì?

Xuất huyết tiêu hóa, biểu hiện qua máu trong phân hoặc nôn, đôi khi là phân đen hắc ín, có thể do nhiều nguyên nhân như chấn thương, nhiễm trùng, hoặc bệnh lý như khối u.

Nguyên nhân phổ biến dẫn đến xuất huyết tiêu hóa thường là do chấn thương. Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm nhiễm trùng, nhiễm vi khuẩn Hp, sưng viêm hoặc khối u, polyp bên trong hệ thống tiêu hóa.

Về cơ bản, có hai loại xuất huyết tiêu hóa là:

• Xuất huyết tiêu hóa trên: biểu hiện qua nôn máu hoặc phân đen, màu tối, liên quan đến đường tiêu hóa trên
• Xuất huyết tiêu hóa dưới: là tình trạng chảy máu từ tá tràng đến ruột già và hậu môn, phổ biến ở người trên 50, có thể không đau, thường liên quan đến các vấn đề như nhiễm trùng hoặc bệnh lý hệ tiêu hóa khác.

Xem thêm: Các nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa thường gặp

Cách phân biệt xuất huyết tiêu hóa trên và dưới

Xuất huyết tiêu hóa có thể xảy ra ở đường tiêu hóa trên hoặc dưới. Người bệnh có thể phân biệt xuất huyết trên và dưới theo một số đặc điểm sau:

1. Vị trí

• Xuất huyết tiêu hóa trên xuất phát từ thực quản, dạ dày, phần trên của ruột non (tá tràng).
• Xuất huyết tiêu hóa dưới xuất phát ở ruột non, trực tràng, đại tràng và đi qua hậu môn.

2. Màu sắc của máu

• Xuất huyết tiêu hóa trên: Phân tanh, màu đen, đậm như hắc ín và chất nôn màu nâu trông giống như bã cà phê.
• Xuất huyết tiêu hóa dưới: Máu đỏ tươi.

3. Nguyên nhân gây ra xuất huyết tiêu hóa trên và dưới

Xuất huyết tiêu hóa trên:

• Viêm loét dạ dày tá tràng: Do vi khuẩn, tăng axit dạ dày, hoặc dùng thuốc dài hạn.
• Hội chứng Mallory-Weiss: Chảy máu do nôn mửa mạnh, thường gặp ở người nghiện rượu.
• Giãn tĩnh mạch thực quản: Liên quan đến bệnh gan nặng.
• Viêm thực quản: Thường do trào ngược dạ dày thực quản (GERD).

Xuất huyết tiêu hóa dưới:

• Bệnh lý túi thừa: Túi nhỏ phình ra ở đường tiêu hóa bị viêm hoặc nhiễm trùng gây xuất huyết.
• Bệnh viêm ruột: Bao gồm viêm loét đại tràng, bệnh Crohn, và viêm niêm mạc đường tiêu hóa.
• Khối u và Polyp: Khối u lành tính hoặc ác tính ở thực quản, dạ dày, đại tràng, trực tràng làm suy yếu niêm mạc gây chảy máu.
• Polyp đại tràng: Các khối u nhỏ lành tính trên niêm mạc đại tràng có thể chảy máu, một số có nguy cơ ung thư.
• Bệnh trĩ: Tĩnh mạch hậu môn hoặc trực tràng dưới bị sưng và chảy máu.
• Vết nứt hậu môn: Tổn thương niêm mạc hậu môn gây chảy máu.
• Viêm niêm mạc trực tràng: Gây chảy máu từ trực tràng.

Xem thêm: Cách chăm sóc bệnh nhân bị xuất huyết tiêu hóa tại nhà

4. Dấu hiệu nhận biết xuất huyết tiêu hóa trên và dưới

Xuất huyết tiêu hóa trên:

• Đầy bụng khó tiêu
• Đau tim hoặc đau vùng thượng vị
• Có chứng khó nuốt
• Đau bụng nhẹ
• Vàng da nếu chảy máu có liên quan đến bệnh gan 
• Giảm cân không rõ nguyên nhân
• Ngất xỉu hoặc thần trí không rõ ràng
• Mệt mỏi, buồn nôn, mạch nhanh

Xuất huyết tiêu hóa dưới:

• Sốt
• Giảm cân hoặc có dấu hiệu mất nước
• Đau bụng hoặc có cảm giác chuột rút ở bụng
• Huyết áp thấp
• Giảm nồng độ huyết sắc tố
• Vẻ ngoài xanh xao nhợt nhạt

5. Chẩn đoán

• Xuất huyết tiêu hóa trên: Nội soi thực quản.
• Xuất huyết tiêu hóa dưới: Nội soi đại tràng.

6. Điều trị

Việc điều trị phụ thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của chảy máu. Hầu hết các trường hợp xuất huyết tiêu hóa được điều trị thông qua nội soi hoặc thuốc.

• Xuất huyết tiêu hóa trên: Thường được điều trị bằng thuốc ức chế bơm Proton (PPI) để ức chế sản xuất axit dạ dày. Sau khi xác định được nguồn chảy máu, bác sĩ có thể đề nghị các biện pháp điều trị phù hợp khác.
• Xuất huyết tiêu hóa dưới: Thường được chỉ định sử dụng thuốc làm co mạch máu, tiêm Epinephrine cầm máu, truyền máu khi cần thiết và phẫu thuật cho các trường hợp nghiêm trọng.

Biến chứng của bệnh xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết đường tiêu hóa có thể dẫn đến:

• Sốc do thiếu máu
• Thiếu máu cấp tính
• Đột quỵ
• Tử vong

Do đó, để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng và hạn chế nguy cơ tử vong, người bệnh có thể thực hiện các biện pháp như:

• Hạn chế sử dụng thuốc chống viêm không Steroid.
• Hạn chế sử dụng rượu.
• Nếu bạn hút thuốc, hãy bỏ thuốc lá.
• Nếu bạn bị trào ngược dạ dày thực quản hoặc các bệnh lý đường tiêu hóa khác hãy điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn.

Xuất huyết tiêu hóa không phải là một bệnh lý mà là một tình trạng tổn thương mô của đường tiêu hóa và là dấu hiệu của một số bệnh lý khác. Nắm rõ cách phân biệt xuất huyết tiêu hóa trên và dưới là điều cần thiết để có biện pháp điều trị thích hợp. Trao đổi với bác sĩ điều trị nếu có bất cứ câu hỏi hoặc thắc mắc nào có liên quan.

Có thể bạn quan tâm

• Phác đồ điều trị xuất huyết tiêu hóa của bộ y tế
• Chế độ ăn cho người bị xuất huyết tiêu hóa