Tỳ Thận Dương Hư Là Gì? Dấu Hiệu và Bài Thuốc Điều Trị

Tỳ thận dương hư là một chứng bệnh trong y học cổ truyền, có thể dẫn đến đầy bụng, chán ăn, khó tiêu, suy giảm hệ thống miễn dịch, chân tay lạnh, liệt dương và nhiều vấn đề khác.

Tỳ thận dương hư là gì? 

Tỳ và thận là hai tạng quan trọng trong cơ thể, có vai trò điều hòa âm dương, khí huyết và các chức năng khác. Âm dương là hai thái cực đối lập nhưng bổ sung cho nhau, âm dương cân bằng thì cơ thể khỏe mạnh, âm dương mất cân bằng thì dẫn đến bệnh tật.

Tỳ thận dương hư là tình trạng tỳ và thận không đủ dương khí để điều hòa chức năng của cơ thể. Dương khí là khí nóng, có tác dụng phát triển, sinh trưởng, chống lại các tác nhân gây bệnh. Khi dương khí bị hư, sẽ dẫn đến các triệu chứng như:

• Tỳ hư: Mệt mỏi, chán ăn, ăn không ngon, đầy bụng, tiêu chảy, táo bón, suy giảm miễn dịch.
• Thận hư: Lưng gối mỏi đau, chân tay lạnh, tiểu đêm nhiều lần, liệt dương, di tinh, xuất tinh sớm, vô sinh.

Tham khảo thêm: Uống gì tốt cho thận? 15 loại nước đỉnh nhất, dễ làm

Nguyên nhân và triệu chứng 

Nguyên nhân:

• Tuổi tác: Người cao tuổi thường dễ bị tỳ thận dương hư do khí huyết suy giảm.
• Chế độ ăn uống không hợp lý: Ăn nhiều đồ lạnh, uống nhiều rượu bia, thức khuya, lười vận động,…
• Căng thẳng thần kinh: Căng thẳng thần kinh kéo dài có thể làm suy giảm chức năng của tỳ thận.
• Một số bệnh lý: Một số bệnh lý như tiểu đường, suy thận,… cũng có thể gây tỳ thận dương hư.

Triệu chứng:

Các triệu chứng của tỳ thận dương hư có thể khác nhau tùy theo mức độ nặng nhẹ của bệnh. Một số triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Mệt mỏi, chán ăn, ăn không ngon, đầy bụng, tiêu chảy, táo bón, suy giảm miễn dịch. Các triệu chứng này do tỳ hư, không đủ dương khí để vận hóa thức ăn, hấp thụ chất dinh dưỡng, tiêu hóa và bài tiết.
• Lưng gối mỏi đau, chân tay lạnh, tiểu đêm nhiều lần. Khi thận hư, không đủ dương khí để nuôi dưỡng các cơ quan, đặc biệt là các cơ quan ở phía dưới như lưng, gối, chân.
• Liệt dương, di tinh, xuất tinh sớm, vô sinh. Các triệu chứng này do thận hư, không đủ dương khí để điều hòa chức năng sinh dục.

Chẩn đoán chứng bệnh tỳ thận dương hư

Trong Đông y, để đưa ra chẩn đoán phân biệt, cần xem xét một số điểm sau:

Phân biệt tỳ thận dương hư và tỳ dương hư:

• Về khái niệm: Tự dương hư chỉ là tỳ dương bất túc, trong khi tỳ thận dương hư là sự suy yếu của cả thận và tỳ.
• Về triệu chứng: Tự dương bất túc gây ớn lạnh, tê lạnh tay chân, đau bụng, tiêu chảy. Tuy nhiên, tỳ thận dương hư còn gây đau mỏi lưng, eo, gối hoặc giảm sút suy nhược cơ năng.

Phân biệt tỳ thận dương hư và thận dương hư:

• Về khái niệm: Thận dương hư xuất phát từ tình trạng thận suy yếu, còn tỳ thận dương hư là sự kết hợp của cả thận và tỳ.
• Về triệu chứng: Thận dương hư gây suy giảm sinh lý, tay chân lạnh, mệt mỏi. Tuy nhiên, tỳ thận dương hư kèm theo tiêu chảy, đại tiện lỏng, phù thũng.

Phân biệt tỳ thận dương hư và phế tỳ thận dương hư:

• Dựa vào triệu chứng, chứng phế tỳ thận dương hư thường đi kèm với cơn khái xuyễn và ra nhiều mồ hôi trộm vào ban đêm.

Chẩn đoán và phân loại bệnh theo cách này giúp xác định rõ hơn và hỗ trợ việc lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp trong Đông y. Tuy nhiên, việc thảo luận với bác sĩ vẫn quan trọng để có chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả.

Tham khảo thêm: Thận Âm Là Gì? Thận Âm Hư Là Gì? Cách Cải Thiện

Phương pháp điều trị tỳ thận dương hư theo Y học cổ truyền

1. Bài thuốc điều trị

Bài thuốc điều trị chính:

• Chuẩn bị: Gừng tươi, quế, nhân sâm mỗi loại 50g
• Cách thực hiện:
  • Gừng cạo vỏ, rửa sạch, chần qua nước sôi, sau đó cắt thành lát mỏng và sấy hoặc phơi khô
  • Trộn tất cả các nguyên liệu, tán nhuyễn thành bột mịn, sau đó lưu trữ trong hũ thủy tinh
  • Mỗi lần sử dụng, pha 1/2 thìa cà phê bột với nước lọc, thêm mật ong nếu cần, khuấy đều và uống
• Tác dụng: Hỗ trợ tăng cường dương khí, giảm đau lưng, mỏi gối, kích thích tiêu hóa và giảm các triệu chứng khó tiêu.

Bài thuốc ôn tỳ bổ thận cải thiện triệu chứng:

• Chuẩn bị: Ngũ vị tử, bạch truật, phụ tử, can khương, nhân sâm, cam thảo mỗi vị 20g, ngô thù du 10g, phá cố chỉ 40g, mật ong
• Cách thực hiện:
  • Rửa sạch và phơi khô tất cả các vị thuốc, nghiền thành bột mịn, hòa cùng mật ong sao cho bột mềm dẻo
  • Vo tròn thành các viên hoàn nhỏ, cất trữ trong lọ thủy tinh dùng dần
  • Người mắc chứng tỳ thận dương hư dùng khoảng 10g/ngày, 2-3 lần/ngày
• Tác dụng: Bồi bổ dương khí, phục hồi chức năng thận, thúc đẩy quá trình tiêu hóa, giảm đau bụng, tiêu chảy.

Bài thuốc cải thiện chứng phù thũng:

• Chuẩn bị: Phục linh, sinh khương, bạch thược, thục phụ tử, bạch truật mỗi vị từ 8-12g
• Cách thực hiện:
  • Rửa sạch, phơi khô các vị thuốc, sau đó đun sôi cùng 1.5 lít nước
  • Khi nước thuốc còn khoảng 600ml, tắt bếp
  • Chia thành 3 phần và uống hết trong ngày
• Tác dụng: Ôn dương, lợi thủy, giải trừ chứng phù thũng, cải thiện triệu chứng tiểu tiện không thông và bồi bổ thận dương.

Có thể bạn quan tâm: 4 cây thuốc nam chữa bệnh thận hư như thần dược

2. Bấm huyệt điều trị

Bấm huyệt, giống như châm cứu, là một phương pháp hữu ích trong việc giảm triệu chứng tỳ thận dương hư. Bằng cách tác động đến các huyệt đạo thông qua day, ấn, kéo, xoa, nắn, bấm huyệt giúp kích thích khí huyết lưu thông, loại bỏ yếu tố dương hàn và tạo cảm giác ấm áp và thoải mái.

Tuy nhiên, bấm huyệt chỉ là biện pháp hỗ trợ giúp cải thiện triệu chứng, không thể chữa khỏi bệnh từ gốc. Việc kết hợp với các biện pháp khác là quan trọng. Cần lưu ý rằng không nên tự thực hiện bấm huyệt mà không có sự hướng dẫn chuyên nghiệp, để tránh rủi ro và hậu quả không mong muốn cho sức khỏe.

3. Châm cứu điều trị

Châm cứu là một phương pháp trị liệu được sử dụng rộng rãi trong Y học cổ truyền, đặc biệt trong việc điều trị chứng tỳ thận dương hư. 

Các huyệt thường được tác động:

• Khí hải: Có tác dụng bổ thận dương, ích khí
• Thái âm giao: Có tác dụng bổ thận dương, ích tinh
• Khúc trì: Có tác dụng bổ thận dương, mạnh gân cốt
• Thận du: Có tác dụng bổ thận dương, tráng dương

Để đạt hiệu quả tốt nhất, quan trọng nhất là chọn lựa cơ sở châm cứu có uy tín. Điều này đòi hỏi việc tìm kiếm chuyên gia có kinh nghiệm và cơ sở với trang thiết bị an toàn, đồng thời tuân thủ các tiêu chuẩn vệ sinh và vô trùng.

Châm cứu không chỉ mang lại lợi ích về mặt vật lý mà còn có tác động tích cực đến tâm lý và tinh thần. Trước khi thử nghiệm châm cứu, việc thảo luận với chuyên gia Y học cổ truyền là quan trọng để đảm bảo rằng phương pháp này là an toàn và phù hợp với tình trạng sức khỏe cá nhân.

Tham khảo thêm: Phương pháp bấm huyệt chữa rối loạn cương dương

Biện pháp phòng ngừa 

Chế độ ăn uống hợp lý:

• Ăn nhiều thực phẩm ôn dương như gừng, tỏi, hành, quế, hồi,…
• Ăn nhiều thực phẩm bổ thận như hàu, tôm, cua, cá, trứng, sữa,…
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi để bổ sung vitamin và khoáng chất
• Hạn chế ăn các thực phẩm lạnh, cay nóng, nhiều dầu mỡ,…

Sinh hoạt hợp lý:

• Ngủ đủ giấc, ngủ trước 11 giờ đêm
• Luyện tập thể dục thể thao thường xuyên, ít nhất 30 phút mỗi ngày
• Tránh căng thẳng, stress

Giữ tinh thần thoải mái, lạc quan:

• Tâm trạng thoải mái, lạc quan giúp cơ thể khỏe mạnh, phòng ngừa bệnh tật
• Tham gia các lớp thiền, yoga hoặc các hoạt động giải trí khác để cải thiện sức khỏe tinh thần

Một số lưu ý khác:

• Thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ: Kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các bệnh lý tiềm ẩn, từ đó có biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời.
• Tiêm phòng đầy đủ: Tiêm phòng đầy đủ giúp cơ thể phòng tránh được các bệnh truyền nhiễm.
• Từ bỏ các thói quen xấu: Các thói quen xấu như hút thuốc lá, uống rượu bia, thức khuya,… có thể làm suy giảm sức khỏe, tăng nguy cơ mắc bệnh.

Tỳ thận dương hư là một chứng bệnh cần được điều trị sớm để tránh những biến chứng nguy hiểm. Trao đổi với bác sĩ hoặc người có chuyên môn để được tư vấn phù hợp.

Có thể bạn quan tâm

• Thận Dương Hư Là Gì?Biểu Hiện và Cách Khắc Phục
• Các bài tập tăng cường chức năng thận – Khỏe tới già