Khớp gối (đầu gối) là gì? Giải phẫu cấu tạo & bệnh lý

Khớp gối (hay đầu gối) là một phần cấu tạo của chi dưới. Đây là khớp lớn nhất trong cơ thể, có chức năng chống đỡ cơ thể nhưng rất dễ bị tổn thương bởi các lực tác động. Do đó, hiểu về cấu tạo đầu gối là cách giúp chúng ta tránh khỏi các chấn thương và có bảo vệ khớp đúng đắn.

Giải phẫu cấu tạo khớp gối (đầu gối) người

Đầu gối là một trong những khớp lớn nhất và phức tạp nhất trong cơ thể người. Khớp đầu gối nối xương đùi với xương ống chân (xương chày). Cấu tạo đầu gối cụ thể như sau:

1. Xương quanh đầu gối

Khớp gối bao gồm xương ống chân (xương chày), xương đùi và xương bánh chè, cùng với một số xương nhỏ (xương mác) chạy dọc theo xương chày.

• Xương đùi là xương dài nhất, được bọc sụn để bảo vệ khi tiếp xúc với các khớp khác.
• Xương ống chân là từ đầu gối đến mắt cá chân.
• Xương bánh chè hỗ trợ và bảo vệ đầu gối.
• Xương mác là các xương dài mỏng hỗ trợ chịu tác động lên đầu gối.

Tất các các xương cấu tạo nên đầu gối đều được phủ một lớp sụn mịn để hạn chế ma sát và tổn thương.

2. Sụn đầu gối

Sụn là một cấu trúc đàn hồi chống lại chấn thương, tuy nhiên khi bị thương, sụn cần một thời gian dài để chữa lành. Có hai loại sụn phổ biến được tìm thấy ở đầu gối bao gồm:

Sụn khớp:

• Bôi trơn và làm linh hoạt khớp.
• Hỗ trợ phân tán lực tác động.
• Giúp di chuyển hai đoạn xương mà không gây đau.
• Sụn khớp tổn thương có thể dẫn đến đau và viêm khớp.

Sụn chêm:

• Làm từ nguyên bào sợi, cấu trúc hình lưỡi liềm
• Hấp thụ lực tác động và giữ khớp đầu gối ổn định.
• Gắn vào xương chày và viên nang khớp gối.
• thương sụn chêm dễ dẫn đến viêm hoặc thoái hóa khớp.

3. Dây chằng đầu gối

Dây chằng ở đầu gối giữa xương đùi, xương chày cung cấp sự ổn định và sức mạnh. Các loại dây chằng chính tại đầu gối bao gồm:

• Dây chằng chéo trước (ALC): Ngăn xương đùi trượt về phía sau trên xương chày hoặc ngăn xương chày trượt về phía trước trên xương đùi.
• Dây chằng chéo sau (PCL): Ngăn xương đùi trượt về phía trước trên xương chày hoặc xương chày trượt về phía sau trên xương đùi.
• Dây chằng bên: Kết nối mặt bên của xương đùi và xương chày, hỗ trợ chuyển động ngang của đầu gối.
• Dây chằng trung gian (hoặc dây chằng xương chày): Hạn chế các chuyển động ngang của đầu gối.
• Dây chằng xương bánh chè: Gắn xương bánh chè vào xương chày.

Tham khảo thêm: Bệnh thoái hóa khớp gối có chữa được không?

4. Cơ bắp và gân ở đầu gối

Các cơ xung quanh đầu gối giữ cho nó ổn định và hỗ trợ di chuyển. Có hai nhóm cơ chính là cơ bốn đầu và cơ gân kheo.

Cơ bốn đầu ở phía trước đùi giúp đầu gối duỗi thẳng, trong khi cơ gân kheo ở mặt sau đùi giúp đầu gối uốn cong.

Các gân bánh chè ở mặt trước của đầu gối là một phần của nhóm cơ bốn đầu. Các cơ và gân nhỏ khác xung quanh khớp gối cũng hỗ trợ chuyển động linh hoạt của đầu gối.

5. Màng hoạt dịch khớp gối

Màng hoạt dịch là lớp lót trong không gian khớp và sản xuất chất lỏng nhớt. Rất ít khi màng hoạt dịch gặp vấn đề, nhưng đôi khi có thể gây đau khi gấp của nó kẹt giữa xương đùi và xương bánh chè.

Trong trường hợp viêm khớp, sản xuất chất lỏng hoạt dịch tăng, gây sưng đầu gối.

6. Bao hoạt dịch khớp gối

Xung quanh đầu gối có đến 13 bao hoạt dịch chứa chất lỏng giúp giảm ma sát giữa các cơ, xương, gân và dây chằng.

Bao hoạt dịch cũng bảo vệ xương bánh chè khỏi chấn thương hoặc nhiễm trùng, nhưng đôi khi có thể gây sưng và đau khi bị kích thích.

7. Động mạch và tĩnh mạch đầu gối

Có nhiều động mạch và tĩnh mạch xung quanh đầu gối có trách nhiệm cung cấp máu, nuôi dưỡng cấu trúc đầu gối.

Chức năng của đầu gối là gì?

Một số chức năng chính của đầu gối bao gồm:

• Hỗ trợ chuyển động quay ở đầu gối.
• Hỗ trợ trọng lượng của cơ thể khi đứng.
• Tham gia vào các động tác như đứng lên, ngồi xổm hoặc leo trèo.
• Hỗ trợ chuyển động linh hoạt khi đi bộ và vận động.
• Giảm xóc và áp lực lên xương ống chân khi tiếp đất sau động tác nhảy.

Tham khảo thêm: Tìm hiểu cách chữa thoái hóa khớp gối bằng diện chẩn

Một số bệnh lý thường gặp ở khớp gối

Vì đầu gối có nhiều cấu trúc liên quan nên có rất nhiều vấn đề có thể xảy ra ở đầu gối. Một số bệnh lý phổ biến bao gồm:

• Thoái hóa khớp đầu gối: Thường do lão hóa và hao mòn sụn khớp, gây ra sưng, đau đầu gối và cứng khớp.
• Tràn dịch khớp gối: Chất lỏng bên trong bao hoạt dịch tràn ra ngoài do viêm khớp, chấn thương hoặc ngoại lực tác động lên đầu gối.
• Chấn thương dây chằng chéo: Gây đau và mất sự ổn định của đầu gối.
• Chấn thương dây chằng trung gian: Dẫn đến mất ổn định bên trong của đầu gối.
• Trật xương bánh chè: Gây đau ở đầu gối và khó khăn khi di chuyển.
• Viêm gân xương bánh chè: Thường xuất hiện ở vận động viên nhảy xa hoặc sử dụng đầu gối liên tục.
• Viêm khớp gối: Gây đau, sưng ở đầu gối do chấn thương hoặc lạm dụng.
• Viêm khớp dạng thấp: Tình trạng tự miễn có thể dẫn đến viêm ở bất cứ khớp nào bao gồm cả đầu gối, có thể gây tổn thương khớp vĩnh viễn.
• Bệnh gout: Dạng viêm khớp do tích tụ các tinh thể axit uric, gây đau dữ dội ở đầu gối.
• Viêm khớp nhiễm khuẩn: Tình trạng nhiễm trùng bên trong đầu gối, gây viêm, đau, sưng và khó di chuyển. Có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.

Khớp gối là một cấu trúc phức tạp liên quan đến xương, gân, dây chằng, cơ và một số bộ phận khác. Chấn thương hoặc bệnh lý ở đầu gối có thể dẫn đến tàn tật vĩnh viễn, do có cần có sự bảo vệ và chăm sóc phù hợp.

Có thể bạn quan tâm:

• Điều trị thoái hóa khớp gối bằng tế bào gốc mang đến nhiều triển vọng
• Sưng đầu gối (khớp gối) là bệnh gì? Nguy hiểm không?