Tiêu chảy cấp ở trẻ em: Thuốc điều trị & kế hoạch chăm sóc

Tiêu chảy cấp ở trẻ em có thể gây mất nước và mất cân bằng chất điện giải dẫn đến tình trạng trẻ bị suy dinh dưỡng. Nếu không được bù nước và chất điện giải kịp thời, bệnh có thể gây tử vong.

Tiêu chảy cấp ở trẻ em là gì?

Tiêu chảy cấp là một trong những bệnh lý thường gặp nhất ở trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Đây là tình trạng trẻ đi ngoài phân lỏng nhiều hơn bình thường (≥ 3 lần/ngày) và kéo dài không quá 14 ngày.

Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết 

Nguyên nhân

• Nhiễm khuẩn: Bệnh tiêu chảy thường do vi khuẩn như Rotavirus, thương hàn, tả, lỵ hoặc E.Coli gây ra.
• Vi khuẩn và ký sinh trùng: Các loại vi khuẩn như Entamoeba histolytica, Campylobacter jejuni, Salmonella cũng có thể là nguyên nhân.
• Chất độc và tác dụng phụ của thuốc: Nấm và các tác dụng phụ của thuốc cũng có thể gây ra tiêu chảy ở trẻ em.

Yếu tố nguy cơ:

• Tiếp xúc với nguồn phân thải: Trẻ tiếp xúc trực tiếp với phân thải của người bị bệnh.
• Vệ sinh không tốt: Thói quen không vệ sinh tay chân sạch sẽ trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh có thể tăng nguy cơ.
• Dinh dưỡng và ăn uống: Thường xuyên ăn rau sống và uống nước lã chứa vi sinh vật gây tiêu chảy.
• Suy dinh dưỡng và các vấn đề tiêu hóa: Trẻ không được nuôi dưỡng bằng sữa mẹ, mắc sởi hoặc vấn đề về đường tiêu hóa có nguy cơ cao hơn.

Dấu hiệu nhận biết:

• Số lần đi tiêu: Trẻ đi tiêu nhiều lần trong ngày, thường từ 10 đến 15 lần.
• Phân lỏng: Phân có tính chất lỏng, có thể có màu máu hoặc mùi hôi khó chịu.
• Mất nước và chất điện giải: Biểu hiện như quấy khóc, khô miệng, mắt trũng và da mất đàn hồi.
• Triệu chứng khác: Bao gồm khát nước, da mất đàn hồi, sốt, và dấu hiệu giảm cân nhanh.

Nhận biết và xử lý kịp thời là rất quan trọng để ngăn chặn những biến chứng có thể xảy ra do tiêu chảy cấp ở trẻ em.

Khi nào cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện?

Theo các bác sĩ chăm sóc khoa Nhi, khi trẻ dưới 6 tháng tuổi mắc tiêu chảy cấp, cha mẹ nên đưa ngay con đến bệnh viện. Lứa tuổi này rất dễ bị mất nước và mất cân bằng chất điện giải, có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.

Đối với trẻ lớn hơn, nếu phát hiện các dấu hiệu sau, phụ huynh nên đưa con đến gặp bác sĩ ngay lập tức:

• Trẻ có dấu hiệu mất nước
• Phân có xuất hiện máu
• Trẻ nôn ói nhiều mặc dù đã cho ăn chậm
• Trẻ không chịu ăn uống trong khi nôn ói và tiêu chảy vẫn diễn ra
• Sốt cao trên 39 độ
• Đau bụng nhiều
• Trẻ bị tiêu chảy quá 7 ngày nhưng không có dấu hiệu giảm
• Trẻ nôn ra dịch có màu xanh lá cây
• Trẻ quấy khóc thường xuyên

Có thể bạn muốn biết: Các Loại Sữa Dành Cho Trẻ Bị Tiêu Chảy Tốt Nhất Hiện Nay [Có Giá]

Tiêu chảy cấp ở trẻ có nguy hiểm không?

Tiêu chảy cấp ở trẻ có thể nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Mất nước là biến chứng nguy hiểm nhất của tiêu chảy cấp, có thể dẫn đến suy kiệt, thậm chí tử vong.

Một số dấu hiệu nguy hiểm của tiêu chảy cấp ở trẻ:

• Đi ngoài phân lỏng nhiều lần, phân có thể có nước, nhầy máu
• Nôn mửa liên tục
• Sốt cao
• Quấy khóc, lờ đờ, co giật
• Mắt trũng, da nhăn nheo, môi khô
• Tiểu ít hoặc không tiểu
• Bỏ bú hoặc ăn uống kém

Nếu trẻ có bất kỳ dấu hiệu nguy hiểm nào, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức.

Phác đồ điều trị tiêu chảy cấp ở trẻ em

1. Phác đồ A – Điều trị và bù nước

Trẻ em bị tiêu chảy cấp nhưng chưa mất nước nên cần bổ sung nước và chất điện giải.

Cung cấp Oresol theo liều lượng sau mỗi lần đi tiêu:

• Dưới 24 tháng: 50-100 ml/lần, tổng cộng 500 ml/ngày.
• 2-10 tuổi: 100-200 ml/lần, tổng cộng 1000 ml/ngày.
• 10 tuổi trở lên: 2000 ml/ngày.

Phương pháp cho uống:

• Dưới 2 tuổi: từng thìa nhỏ.
• Trên 2 tuổi: từng ngụm bằng chén hoặc bát.

Đánh giá kết quả: Nếu không có cải thiện, chuyển sang phác đồ B.

Có thể bạn quan tâm: Thuốc uống chữa tiêu chảy: 5 lựa chọn hiệu quả và an toàn

2. Phác đồ B – Điều trị cần thiết, bù nước và chất điện giải

Dành cho trẻ với mất nước nhẹ và vừa.

Bổ sung Oresol theo cân nặng: 75 ml/kg trong 4 giờ đầu.

Cách cho uống:

• Dưới 2 tuổi: từng thìa, cách 1-2 phút/1 thìa.
• Trên 2 tuổi: từng ngụm bằng chén hoặc bát.

Đánh giá kết quả: Nếu không cải thiện, chuyển sang phác đồ A. Nếu vẫn nhẹ và vừa, tiếp tục điều trị. Nếu nặng hơn, chuyển sang phác đồ C.

3. Phác đồ C – Điều trị, bù nước và chất điện giải

Dành cho trẻ mất nước nặng.

• Truyền tĩnh mạch Ringe Lactate hoặc nước muối sinh lý: 100 ml/kg.
• Thời gian và số lượng truyền tùy theo độ tuổi.

Đánh giá kết quả: Đánh giá mỗi 1-2 giờ, nếu cần, truyền lại. Nếu không thể truyền được, xem xét chuyển lên tuyến trên hoặc đặt ống thông dạ dày. Sau khi trẻ ăn hoặc bú được, tiếp tục bú và ăn trở lại.

Trong trường hợp không thể truyền được dịch:

• Xem xét chuyển bệnh nhân lên tuyến trên để truyền dịch hoặc đặt ống thông dạ dày cho Oresol.
• Liều lượng Oresol qua ống thông dạ dày là 20 ml/kg/giờ, với liều tối đa là 120 ml/kg.
• Ngay sau khi trẻ có thể ăn hoặc bú được, cha mẹ cần cho trẻ ăn và tiếp tục bú trở lại ngay.

Trẻ bị tiêu chảy cấp uống thuốc gì?

Thuốc trị các triệu chứng

Thuốc điều trị bệnh tiêu chảy cấp ở trẻ em bao gồm:

• Thuốc kháng tiêu chảy: Cần sử dụng cẩn thận vì có thể làm chậm quá trình điều trị và kéo dài thời gian bệnh. Không nên sử dụng trừ khi cần thiết.
• Kẽm: Ngăn ngừa tái phát tiêu chảy trong các đợt sau. Liều dùng thay đổi tùy theo độ tuổi của trẻ, như 10 mg/ngày cho trẻ từ 1 đến dưới 6 tháng tuổi, và 20 mg/ngày cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên. Dùng trong khoảng 10-14 ngày.
• Men vi sinh (Probiotics): Giảm triệu chứng tiêu chảy cấp.

Thuốc kháng sinh

Ngoài các loại thuốc đã nêu, điều trị tiêu chảy cấp ở trẻ em còn bao gồm thuốc kháng sinh, nhưng chỉ được sử dụng trong các trường hợp sau:

• Tiêu chảy cấp với phân có máu.
• Tiêu chảy gây mất nước nặng và nghi ngờ là do bệnh tả.
• Tiêu chảy do nhiễm khuẩn Giardia.
• Tiêu chảy cấp kèm theo các biểu hiện nhiễm trùng khác như nhiễm khuẩn đường tiết niệu, viêm phổi hoặc nhiễm khuẩn huyết.

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây tiêu chảy mà bác sĩ chỉ định loại thuốc kháng sinh, liều lượng và thời gian sử dụng khác nhau. Cụ thể: