Di chứng hậu Covid: Tổng hợp 10+ triệu chứng và cách điều trị

Di chứng hậu Covid có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống của không ít người dân. Vậy di chứng hậu Covid là gì? Có nguy hiểm không? Làm thế nào để sớm chia tay với hậu Covid. Người đọc theo dõi tất cả thông tin về vấn đề này trong bài viết dưới đây, để từ đó có cách phòng ngừa, chăm sóc sức khỏe tốt nhất. 

Di chứng hậu Covid là gì?

Theo tổ chức Y tế thế giới (WHO) di chứng hậu Covid là tình trạng xảy ra ở những bệnh nhân có từng nhiễm Covid 19 với các triệu chứng kéo dài trên 2 tháng và không thể tìm ra các chẩn đoán thay thế. Các triệu chứng thường là cảm giác khó thở, mệt mỏi, rối loạn chức năng cùng một số dấu hiệu khác. Tình trạng này gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe, khả năng lao động và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Nhiều bệnh nhân bị ho, khó thở kéo dài kể cả khi đã âm tính với virus Sars- CoV-2

Cũng theo WHO, có khoảng 10-20% bệnh nhân mắc Covid gặp phải các triệu chứng do di chứng hậu Covid để lại. Tình trạng này có thể xảy ra ở tất cả các biến chủng virus. 

Hiện nay, chưa có báo cáo chính xác tỉ lệ bị Covid kéo dài ở các chủng Delta, Beta và Omicron. Mặc dù gây bệnh nhẹ nhưng tỷ lệ di chứng hậu Covid biến thể Omicron không thấp hơn các biến thể khác. Vì vậy, bệnh nhân không nên chủ quan khi mắc di chứng hậu Covid Omicron.

Nguyên nhân gây ra các di chứng hậu Covid

Hiện nay, chưa có nghiên cứu chính xác nào về nguyên nhân dẫn đến hậu Covid 19. Tuy nhiên, theo bác sĩ Nguyễn Trung Cấp (Phó giám đốc bệnh viện Nhiệt đới TW), có 2 nguyên nhân chính gây ra tình trạng này:

• Thứ nhất: Virus kích thích cơ thể sản sinh ra các kháng thể tự miễn. Các kháng thể này tấn công và phá hủy các tế bào khỏe mạnh của cơ thể.
• Thứ hai: Những người mắc bệnh ở thể nặng thường xuất hiện tình trạng đông máu trong lòng mạch máu. Các cục máu đông di chuyển, gây tắc mạch máu và làm tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim…

Theo Y học cổ truyền, bệnh nhân mắc Covid 19 thường có chính khí suy yếu, tân dịch hư hao. Từ đó tà khí thừa cơ xâm nhập, làm tổn thương tạng phủ, suy giảm chức năng khí huyết dẫn đến các chứng mệt mỏi kéo dài, cơ thể suy nhược, là căn nguyên gây hậu Covid-19. 

Tình trạng đông máu rải rác là một trong những nguyên nhân dẫn đến di chứng hậu Covid.

Các di chứng hậu Covid 

Nhiều nghiên cứu cho thấy, có trên 200 biến chứng hậu Covid mà người bệnh có thể gặp phải. Những người mắc Covid ở thể nặng có nguy cơ mắc di chứng hậu Covid cao hơn và nghiêm trọng hơn. Có thể chia các biến chứng này thành 3 nhóm: Nhóm thường gặp, ít gặp và nguy hiểm.

Hệ hô hấp

Di chứng hậu Covid tác động lên nhiều cơ quan của cơ thể. Tuy nhiên, các dấu hiệu trên hệ hô hấp là phổ biến nhất, chiếm tới 50% tổng số biểu hiện hậu Covid 19.

• Triệu chứng: Ho, khạc đờm, hụt hơi, khó thở, viêm phổi có thể kéo dài từ 2 – 3 tháng. 
• Cách điều trị: Vệ sinh mũi họng 3 – 4 ngày/ lần, kết hợp với chế độ tập thở 10 -15 phút/ mỗi ngày. Ngoài ra người bệnh có thể dùng thuốc giảm ho, giảm viêm, long đờm, chống phù nề… theo hướng dẫn của dược sĩ, bác sĩ.

Trên hệ tim mạch

Theo Bs Phan Thái Hảo, biến chứng tim mạch có nguy cơ xảy ra ở tất cả các bệnh nhân mắc Covid, kể cả là ở thể nhẹ. Những người mắc Covid nặng hoặc có bệnh nền tim mạch thường khó tránh khỏi những ảnh hưởng tim mạch sau khi khỏi Covid. 

• Triệu chứng: Hồi hộp, trống ngực, rối loạn nhịp tim, tức ngực. Các triệu chứng có thể kéo dài 3-6 tháng.

• Cách điều trị: Để phát hiện di chứng do hậu Covid gây ra, người bệnh cần thực hiện tầm soát tim mạch sớm. Đối với bệnh nhân thể nặng hoặc có tiền sử tim mạch, nên đi khám bác sĩ chuyên khoa vào tuần thứ 2 sau khi âm tính. Những bệnh nhân mắc Covid thể nhẹ vẫn nên khám chuyên khoa tim mạch trong vòng 4-6 tuần sau khi khỏi bệnh nếu có dấu hiệu bất thường. 

Hệ tâm thần kinh

Khoảng 50% người bị nhiễm Covid than phiền về các triệu chứng tâm thần kinh sau khi khỏi bệnh ( theo nghiên cứu của hệ thống y tế John Hopkin). 

• Triệu chứng: Đau đầu, chóng mặt, giảm trí nhớ,rối loạn giấc ngủ và tâm lý. Các triệu chứng cải thiện tốt hơn sau 10 ngày.
• Cách điều trị: Nếu các dấu hiệu của hệ thần kinh kéo dài trên 7 ngày, bệnh nhân nên đi khám bác sĩ để được tư vấn, điều trị cụ thể. Cần tránh việc tự ý dùng thuốc vì dễ gây nguy hiểm và phụ thuộc thuốc. Ngoài ra, một chế độ nghỉ ngơi, luyện tập hợp lý cũng có tác dụng cải thiện các triệu chứng trên hiệu quả.

Hệ cơ xương khớp

Theo BS Nguyễn Tấn Vũ, bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, tỷ lệ người đau nhức xương khớp sau khi khỏi Covid lên tới 50%. Đặc biệt, những người mắc Covid càng nặng thì hậu di chứng Covid để lại trên xương khớp càng nghiêm trọng.

• Triệu chứng: Đau nhức xương khớp, cứng khớp, yếu cơ, hạn chế vận động kéo dài khoảng 6-12 tháng.

• Cách điều trị: Người bệnh có thể giảm đau nhức xương khớp bằng các biện pháp đơn giản như chườm ấm, massage, xông hơi. Tuy nhiên, cơn đau dai dẳng trên 2 tuần cần được sự thăm khám và kiểm tra từ bác sĩ chuyên khoa. 

Các di chứng hậu Covid ít gặp khác 

Ngoài những triệu chứng thường gặp trên, bệnh nhân cũng có thể gặp những di chứng sau đây: 

• Nội tiết: Một vài chỉ số về nội tiết có thể thay đổi như nhiễm toan ceton do tăng đường huyết, rối loạn hormon tuyến giáp, tuyến thượng thận. Các vấn đề này thường kéo dài 2- 3 tháng, thậm chí là 6 tháng kể từ khi bệnh nhân âm tính.
• Da – lông tóc: Có tới 20- 30% bệnh nhân bị rụng tóc sau nhiễm Covid. Ngoài ra, người bệnh còn có thể gặp các tổn thương ở da như: mề đay, nổi mụn, ban đỏ. Ở giai đoạn cấp tính, tỷ lệ mắc tổn thương da là 15-65%. Sau 6 tháng, tỉ lệ này giảm xuống chỉ còn 3-5%. 
• Hệ tiêu hóa: Nhiều người bị tiêu chảy kéo dài sau khi nhiễm Covid-19. Ngoài tiêu chảy, người bệnh còn bị rối loạn tiêu hóa, chán ăn, buồn nôn. Hiện nay chưa xác định rõ nguyên nhân gây ra tình trạng này. 

Di chứng hậu Covid nguy hiểm

Những triệu chứng sau đây là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm mà người bệnh cần lưu ý: 

• Suy hô hấp cấp: Hội chứng suy hô hấp cấp hậu Covid do những tổn thương phế nang lan tỏa. Một số dấu hiệu nhận biết là tức ngực, khó thở nhiều, thở nhanh, nông, ngón chân- tay tím tái. Suy hô hấp cấp không được điều trị kịp thời dẫn đến thiếu oxy trầm trọng ở các tế bào. Từ đó, gây tổn thương các tế bào não, thậm chí là nguy hiểm tới tính mạng.
• Suy thận cấp: Tỷ lệ người bệnh bị suy thận cấp sau Covid là 5% ở thể nhẹ và 30% ở người nặng, phải điều trị hồi sức tích cực. Đối với những người có bệnh nền suy thận, tỷ lệ tử vong khi mắc Covid rất cao.
• Sốc nhiễm trùng: Sốc nhiễm trùng là di chứng hiếm gặp nhưng có tỷ lệ tử vong cao. Triệu chứng này thường gặp ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch hoặc có bệnh nền nặng.
• Đông máu toàn thân: Các cục máu đông hình thành và di chuyển trong lòng mạch tới các cơ quan. Tại đây, chúng cản trở lưu thông máu, làm giảm trao đổi oxy, gây thiếu máu cục bộ hoặc hoại tử mô của não, gan, thận… Ngoài ra, cục máu đông còn có thể gây thuyên tắc mạch phổi và tai biến mạch máu não rất nguy hiểm.
• Hội chứng viêm đa cơ quan ở trẻ em: Hội chứng viêm đa cơ quan hay còn gọi là MIS- C đa phần gặp nhiều ở trẻ em. Dấu hiệu cảnh báo của hội chứng này là sau 2 – 4 tuần khỏi Covid, trẻ xuất hiện sốt cao, nổi ban đỏ, xung huyết giác mạc, phù nề niêm mạc miệng, tay chân. Nếu bị nặng hơn, bé còn thay đổi ý thức (quấy khóc, vật vã hoặc ngủ li bì), chân tay lạnh, mạch nhỏ khó bắt.

4. Đối tượng nào có nguy cơ cao bị di chứng hậu Covid?

Di chứng hậu Covid có thể gặp ở mọi đối tượng có tiền sử mắc Covid. Tuy nhiên, những người thuộc nhóm sau có nguy cơ mắc hậu Covid cao hơn.

• Nữ giới: Theo một nghiên cứu ở Tây Ban Nha, phụ nữ có nguy cơ mắc các di chứng hậu Covid cao hơn nam giới. Nguy cơ này tăng cao ở phụ nữ trên 45 tuổi. Nguyên nhân có thể do mức Interleukin 6 ( IL6) cao hơn ở nữ giới trong thời kỳ hậu Covid. Đây là một chất miễn dịch có liên quan đến phản ứng viêm cấp tính.
• Người trưởng thành: Theo nghiên cứu tại Anh, số người lớn bị hậu Covid có tỷ lệ 30%. Trong đó, trẻ nhỏ chỉ có tỷ lệ 15%. Điều này được giải thích do khả năng tự phục hồi của trẻ nhỏ tốt hơn.
• Người bị nhiễm Covid mức độ nặng: Những người bị nhiễm Covid mức độ nặng phải nhập viện điều trị sẽ có nguy cơ mắc hậu Covid cao hơn. Do trong quá trình mắc Covid, cơ thể gặp phải các biến chứng nặng nề, gây ảnh hưởng tới sức khỏe nhiều hơn.
• Người trên 60 tuổi, người có bệnh nền: Theo lời khuyên từ các chuyên gia Y tế, những đối tượng này vốn có sức khỏe và hệ miễn dịch yếu. Vì vậy, là đối tượng có nguy cơ cao bị di chứng hậu Covid.

5. Cách điều trị di chứng hậu Covid

Để cơ thể không bị ảnh hưởng nhiều do di chứng hậu Covid để lại, bệnh nhân nên thực hiện những điều sau:

Thăm khám và điều trị tại các cơ sở uy tín

Khám sức khỏe sẽ giúp loại trừ những nguyên nhân bệnh lý khác có thể gặp phải do hậu Covid. Đối với nhóm F0 nặng, phải nhập viện điều trị nên đi tái khám định kỳ 4 tuần, 8 tuần. Với nhóm F0 nhẹ tự theo dõi tại nhà, nên tới khám khi có những triệu chứng hậu Covid kể trên. 

Chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý

Để cơ thể phục hồi tốt nhất sau nhiễm Covid, bệnh nhân nên thực hiện chế độ dinh dưỡng và nghỉ ngơi phù hợp.

• Dinh dưỡng: Bổ sung đa dạng các thực phẩm từ 4 nhóm dinh dưỡng là đạm, đường bột, chất béo và vitamin, khoáng chất. Thời gian đầu, người bệnh khó nuốt nên thức ăn nên được cắt nhỏ hoặc chế biến dạng mềm, lỏng.
• Chế độ nghỉ ngơi, luyện tập: Người bệnh cần được nghỉ ngơi nhiều hơn để phục hồi sức khỏe. Ngoài ra, bệnh nhân nên dành ra 30 phút tập luyện mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần để tăng cường miễn dịch. Người bệnh nên lựa chọn các bài tập nhẹ nhàng, khởi động kĩ trước khi thực hiện và không làm những động tác quá nhanh, mạnh.

Các bài tập thở giúp phục hồi hệ hô hấp sau khi nhiễm Covid.

Sử dụng các thuốc điều trị di chứng hậu Covid

Ngoài ăn uống, luyện tập hợp lý, người bệnh cũng nên sử dụng thuốc để phục hồi sức khỏe và nâng cao đề kháng. Một số bài thuốc Đông y có tác dụng nâng cao chính khí, đại bổ nguyên khí, bổ phế (phổi), bổ khí huyết. Chính vì thế, sử dụng các bài thuốc này là biện pháp an toàn và hiệu quả để phục hồi cơ thể sau khi mắc Covid.

6. Giải đáp thắc mắc di chứng hậu Covid

Dưới đây, chuyên gia sẽ giải đáp một số thắc mắc thường gặp về di chứng hậu Covid.

Di chứng hậu Covid ở trẻ em có nguy hiểm không?

Trẻ em là đối tượng ít bị hậu Covid do có khả năng tự phục hồi tốt. Tuy nhiên, một số trẻ mắc hội chứng viêm đa hệ thống hậu Covid-19 (MSI-C) sẽ gây nguy hiểm và có nguy cơ tử vong cao. Hội chứng này thường xuất hiện từ 4-6 tuần sau khi trẻ khỏi Covid nên mẹ cần chú ý theo dõi con trong khoảng thời gian này.

Di chứng hậu Covid có nguy hiểm không?

Các triệu chứng Covid kéo dài có thể gây ảnh hưởng xấu tới cơ thể cả về mặt thể chất lẫn tinh thần. Ngoài ra, một số di chứng còn gây tổn thương các cơ quan và có nguy cơ tử vong. Chính vì thế, người bệnh cần theo dõi các dấu hiệu của sức khỏe để có thể đi thăm khám kịp thời.

Khi nào cần đi khám di chứng hậu Covid?

Với những F0 thể nhẹ, nên đi khám hậu Covid khi xuất hiện các triệu chứng. Với những F0 thể nặng phải điều trị tại viện, người có bệnh nền, người trên 60 tuổi nên đi khám hậu Covid cả khi không có triệu chứng. Những đối tượng này thường sẽ được hẹn tái khám vào tuần thứ 4 tính từ khi có kết quả âm tính.

Trên đây là những di chứng hậu Covid bệnh nhân có thể gặp phải. Nếu còn thắc mắc, hãy để lại thông tin bên dưới để được tư vấn bởi đội ngũ bác sĩ, chuyên gia của Thuốc Dân Tộc tư vấn hoàn toàn miễn phí.

Xem thêm:

• Hậu Covid mất ngủ: Nguyên nhân, triệu chứng và giải pháp
• Hậu Covid gây ho: Dấu hiệu, nguyên nhân và giải pháp