Cá trích: Giá trị dinh dưỡng và lợi ích sức khỏe

Cá trích là một trong những loại cá có giá trị dinh dưỡng rất cao và được sử dụng phổ biến trên thế giới. Đây là nguồn thực phẩm giàu đạm và vi khoáng, bên cạnh đó dầu cá trích cũng được y học đánh giá cao trong lĩnh vực giảm đau và tăng cường sức khỏe. 

Thông tin tổng quan về cá trích

Cá trích có tên khoa học là Sardinella, cá trích có cùng họ Clupeidae với những loài cá khác ở biển khơi nhue cá mòi, cá cháy hilsa, cá mai, cá menhadens hay cá shads. Tập tính của cá trích là chúng sống thành đàn đến hàng trăm con và di cư liên tục.So sánh cá trích với cá mai dễ bị nhầm lẫn tại các vùng biển Việt Nam, tuy nhiên cá mai to hơn, cá trích nhỏ và có là da hơi xanh, ánh kim, xương nhỏ, thân dài và mỏng, hàm trên và dưới của cá trích có độ nhô bằng nhau. Cá trích là loài có vẩy lược, đặc trưng của loài này là dãy răng cưa ở sống bụng. 

Theo như thống kê, cá trích là loài cá sống thành đàn lớn nhất trong tất cả các loài cá trên thế giới. Diện tích bao phủ của đàn cá trích mỗi lần di chuyển có thể trải rộng đến hàng Kilomet vuông.  Có nhiều loài cá trích khác nhau tại các vùng biển, nhìn chung kích cỡ của cá trích tương đối bé. Thống kê có khoảng 20 loài cá trích phân bố khác nhau, trong đó phổ biến nhất là loài cá trích tròn và cá trích xương. Đặc điểm của từng loài được nhận định:

• Cá trích xương: Cá trích xương rất phổ biến tại các vùng biển Việt Nam. Cá trích xương còn có tên gọi khác là cá trích ve. Thân cá tròn vừa và thuôn dài, phần thịt của cá trích xương được yêu thích vì thịt cá thơm ngon và chắc, có thể chế biến thành nhiều món khác nhau.
• Cá trích tròn: Tên gọi khác của cá trích tròn là cá trích lầm. Thân cá tròn, làn da ít vảy, đây c cũng là giống cá trích nhiều thịt nhất và ít xương. Tuy nhiên cá trích tròn lại không được đánh giá cao trong ngành thực phẩm, bởi thịt cá trích ít có vị thơm như dòng cá trích xương.

Giá trị dinh dưỡng của cá trích

Cá trích được đánh giá cao về mặt dinh dưỡng và vị thơm ngon, vì thế loài cá ngày được đánh bắt chủ yếu để cung cấp thực phẩm cho con người. Thành phần đạm, vi chất và khoáng chất có trong cá trích dồi giàu không thua kém bất kỳ loài cá nào. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, những dưỡng chất chính có trong cá trích gồm có calo, vitamin D, vitamin B12 protein và chất béo. Ngoài ra những khoáng chất của cá trích như canxi, selen, vitamin B6, kali,… đều có lợi cho sức khỏe xương khớp và tim mạch. 

Thành phần acid béo omega 3 dồi dào có trong cá trích được sử dụng để chiết thành dầu cá có lợi ích về mặt y tế và sức khỏe. Axit béo omega 3 là một chất dinh dưỡng quan trọng có tác dụng sản sinh DHA. Omega 3 và DHA đều tham gia vào hoạt động sinh ra tế bào mới của não bộ, bảo vệ tim mạch, tăng cường đề kháng tự nhiên và phòng ngừa cao huyết áp. Ngoài ra do thịt cá trích ít có ký sinh nên đây là nguồn thực phẩm sạch và an toàn cho con người trong mọi độ tuổi.

Lợi ích của cá trích đối với sức khỏe

Cá trích có mặt trong danh sách những thực phẩm bổ dưỡng và cần thiết cho sức khỏe. Theo ghi chép trong Đông y, cá trích ngoài vị ngọt tự nhiên còn là món ăn có tính  bình, không  chứa  độc  tố. Món ăn này rất có lợi đối với những người mắc chứng tỳ khứ hư, suy nhược, thiếu máu, ăn uống kém, khí huyết hư. Món ăn này cũng giúp phòng ngừa được chứng còi cọc ở trẻ em, giúp thai phụ bồi bổ và nhi nhanh phát triển. Rất nhiều tác dụng khác của cá trích được công nhận trong Đông và Tây y về khả năng làm mạnh gân xương và ngăn ngừa bệnh về tim mạch, bệnh huyết áp. 

Mặc dù không phải là thuốc chữa bệnh nhưng vì giá trị dinh dưỡng cao mà cá trích được nhiều người xem như “món ăn – bài thuốc” tăng cường sức khỏe, phòng ngừa bệnh tật. Trong đó những lợi ích của cá trích đối với sức khỏe được khoa học công nhận gồm:

Phòng bệnh tim mạch

Bệnh tim mạch là một căn bệnh của toàn xã hội, không chỉ gặp ở những người lớn tuổi mà ở trẻ em, thanh thiếu niên hay người trưởng thành cũng có thể mắc phải căn bệnh này. Hàm lượng cholesterol rất cao tốt cho sức khỏe. Trái ngược với lượng cholesterol khó phân giải ở thịt động vật, năng lượng từ cá trích dễ dàng được cơ thể hấp thu và góp phần loại trừ nguồn cholesterol xấu ra khỏi cơ thể.

Khi cholesterol xấu được thải trừ cũng sẽ giảm được những nguy cơ liên quan đến xơ vữa động mạch – nguyên nhân chính gây ra các đợt tắc nghẽn mạch máu gây suy tim. Trong cá trích có lượng dầu đáng kể, dầu cá cũng sẽ làm thay đổi lượng chất béo dư thừa thành các chất béo tốt trong cơ thể. Đây là nguyên nhân vì sao mà cá trích cần thiết có trong thực đơn của người bị máu nhiễm mỡ, hoặc bệnh nhân tiểu đường.

Chống lão hóa

Thành phần collagen có trong da, xương và sụn cá trích giúp làn da và mái tóc của chị em phụ nữ được bảo vệ và cải thiện đáng kể. Không chỉ vậy, collagen cũng là thành phần quan trọng giúp các tế bào tăng trưởng chậm lại và kéo dài thời gian lão hóa. Ngoài ra nhờ có các axit béo không no mà cấu trúc làn da luôn mịn và đàn hồi. Những axit béo này cũng được xem như một chất kháng viêm tự nhiên, giúp ngăn chặn tình trạng viêm nhiễm xảy ra trong và ngoài cơ thể.

Tăng cường khả năng miễn dịch

Cá biển nói chung và cá trích nói riêng đều rất giàu omega 3, đây là một tổ hợp chất béo – chất chống viêm, tăng cường miễn dịch tự nhiên cho cơ thể. Đồng thời các nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng thành phần vi khoáng có trong cá trích sẽ làm giảm nhanh chóng các triệu chứng viêm mạn tính trong cơ thể. Vì thế nếu giữ thói quen ăn cá trích hay cá biển thường xuyên sẽ giảm được các nguy cơ mắc bệnh mạch vành, bệnh Crohn, đồng thời giảm các dấu hiệu lão hóa mắt, các tế bào não bộ, giảm trầm cảm và lo lắng.

Giúp xương khớp chắc khỏe

Tương tự như những loại cá khác, cá trích cũng là thực phẩm rất giàu canxi và hỗ trợ xương khớp khỏe mạnh hơn. Các chất cấu thành nên tế bào xương như magne, phospho, vitamin D cũng có trong cá trích dồi dào. Những chất này sẽ kết hợp và đưa vào hệ thống chuyển hóa – trao đổi chất của cơ thể để tạo ra hydroxyapatite, một dạng khoáng chất tự nhiên của canxi apatit. Bên cạnh đó ăn cá trích còn giúp cơ thể bổ sung thêm vitamin D – chất này sẽ giúp cơ thể con người hấp thu canxi tốt hơn.

Bồi bổ cho thai nhi

Cá trích là món ăn rất tốt cho thai phụ. Bởi vì hàm lượng dầu omega 3 và DHA có trong cá trích rất dồi dào nên thai nhi khi tiếp nhận những dưỡng chất này từ mẹ sẽ phát triển rất tốt. Ngoài ra lượng đạm và các chất dinh dưỡng đa dạng từ thực phẩm này cũng sẽ giúp người mẹ và thai nhi bảo vệ được sức khỏe, tránh để xảy ra tình trạng suy nhược. Ngoài ra nếu như dùng cá trích đều đặn cũng sẽ giúp hệ thần kinh của thai nhi hình thành hoàn thiện và phát triển trí não tốt nhất.

Tăng số lượng tế bào hồng cầu

Một lợi ích khác khi ăn cá trích được y học công nhận là khả năng làm tăng số lượng hồng cầu. Hồng cầu trong cơ thể còn gọi là Hemoglobin – đây là một protein giàu sắt và là thành phần chính của máu. Vì thế nếu như cơ thể thiếu hemoglobin đồng nghĩa với thiếu máu. Cá trích cung cấp lượng chất sắt và vitamin B12, từ đó tham gia vào hoạt động hỗ trợ việc tạo hemoglobin và bổ sung hồng cầu cho cơ thể.

Giảm nguy cơ ung thư gan

Bệnh ung thư gan là một trong những căn bệnh nguy hiểm có thể phòng ngừa được bằng cách thay đổi chế độ ăn uống. Trong đó, thịt cá trích có những tác dụng quan trọng trong việc ngăn ngừa căn bệnh này. Lượng axit omega 3 và axit béo cao có trong cá trích sẽ giúp các tế bào gan, mật, thận được bảo vệ. Vì thế dùng cá trích thường xuyên sẽ phòng ngừa được phần nào những căn bệnh liên quan đến gan. Ngoài ra Selen có trong cá trích cũng được khoa học chứng minh có tác dụng hiệu quả trong việc phòng ngừa bệnh ung thư, và đặc biệt là ung thư gan.

Những lợi ích của cá trích đã được khoa học công nhận, chủ yếu trong lĩnh vực chế biến thực phẩm và bổ sung dinh dưỡng. Đồng thời dầu chiết xuất  từ cá trích cũng được đánh giá có độ bổ dưỡng và mang lại tác dụng không thua kém các loại dầu cá khác.  Những người thường xuyên ăn cá trích và bổ sung dầu cá thường xuyên có chiều hướng ít mắc các bệnh về mắt hơn.  Nhờ có thành phần DHA trong dầu cá trích có thể giúp bảo vệ mắt khỏi tổn thương và tăng cường miễn dịch với mầm bệnh. Tuy nhiên cần dùng cá trích đúng cách và đúng liều lượng để mang lại những thay đổi tích cực. 

Các món ăn ngon từ cá trích

Thịt cá trích có vị ngọt thanh và mềm, bùi, nhiều dầu. Có nhiều cách chế biến cá trích nhưng cần có cách kết hợp cùng các nguyên liệu khoa học để món ăn tốt cho sức khỏe. Sau đây là những món ăn từ cá trích ngon miệng và bổ dưỡng:

• Cá trích kho nghệ: Đầu tiên rửa sạch cá trích và loại bỏ nội tạng. Sau đó ướp cá trích với gừng, hành, nước mắm và tiêu. Khi khó cá trích cho vào chảo dầu ăn và gia vị thêm chút mía rồi kho nhừ, cuối cùng cho nghệ vào kho đến khi thơm thì tắt bếp. Món ăn này sẽ giúp khắc phục tình trạng kém ăn, suy dinh dưỡng, đau nhức cơ thể, rất tốt cho sản phụ sau khi sinh.
• Cá trích sốt cà: Món cá trích sốt cà rất bắt cơm. Đầu tiên chuẩn bị sơ chế cá trích, hành tây, cà chua, cho vào chảo dầu ăn và chiên sơ cá. Sau đó cho cá ra đĩa và tiếp tục làm sốt cà chua, nêm nếm gia vị đến khi cà chua chín nhừ thì cho cá vào. Món ăn này có thể giúp bổ tỳ khai vị, tốt cho tim mạch, suy giảm trí nhớ. Đồng thời cá trích sốt cà cũng giúp kích thích vị giác ở những người biếng ăn.
• Cá trích nấu sườn: Chuẩn bị cá trích cùng với sườn heo, cà chua, cà rốt, khoai tây, hành tây thái thành ô vuông vừa ăn. Bắc chảo lên, cho vào chảo, dầu ăn và gia vị đảo cho thơm rồi cho vào nồi thêm chút nước rồi hầm chín tất cả các nguyên liệu. Món ăn này giàu dinh dưỡng và được khuyến khích dùng bồi bổ cho những người thể trạng yếu, trẻ em không tăng cân.

Có nên ăn cá trích sống hay không?

Tại các vùng biển, cá trích vừa mới đánh bắt được nhiều người làm sạch và chế biến thành các món gỏi sống, hoặc ngâm chua. Món cá trích muối sống cũng được nhiều quốc gia Châu Âu dùng như một món đặc sản, tuy nhiên cần biết cách xử lý và chế biến để cá không bị tanh và hỏng. Ướp uối cá trích là một cách bảo quản truyền thống giúp món cá trích giữ được lâu ngày mà vẫn còn nguyên các chất dinh dưỡng.

Đầu tiên cá trích được rửa sạch và ngâm trong muối, loại bỏ hết nước. Kế tiếp người ta đem ngâm cá trích trong nước muối cùng hỗn hợp pha thêm dấm và đường. Có thể thêm vào cá muối ngâm hương liệu như hạt tiêu, hành tây, rau thơm mỗi khi dùng để loại bỏ mùi tanh.

Ngoài ra món gỏi cá trích sống cũng rất được ưa chuộng tại các vùng biển Việt Nam. Món ăn này rất bổ dưỡng vì giữ được trọn vẹn vị ngon và các chất dinh dưỡng của cá. Tuy nhiên đối với những người không quen ăn cá sống, hoặc bụng yếu, thai phụ tránh dùng món ăn này. Thay vào đó cá trích nấu chín sẽ đảm bảo an toàn cho người dùng hơn.

Bài viết đã thông tin về những giá trị của cá trích trong đời sống và sức khỏe. Thực tế cá trích là món ăn quen thuộc và được dùng phổ biến trên thế giới. Tuy nhiên cần biết cách chế biến, cũng như kết hợp khoa học để món ăn này đảm bảo những lợi ích tốt nhất.

Bài viết liên quan:

• Rau chân vịt (cải bó xôi): Giá trị dinh dưỡng, lợi ích
• Đậu cove (cô ve) là gì? 10 lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe
• Bột đậu xanh: Thành phần, công dụng và nơi mua uy tín