Trẻ em có bị viêm xoang không? Dấu hiệu và cách điều trị

Bệnh viêm xoang ở trẻ em có thể xảy ra đột ngột sau một đợt nhiễm trùng đường hô hấp trên hoặc do bị dị ứng. Khi bị bệnh, trẻ thường có dấu hiệu nghẹt mũi, chảy nước mũi đặc màu vàng hoặc xanh, đau đầu, sốt… Phẫu thuật ít khi được chỉ định cho trẻ bị viêm xoang. Bác sĩ thường áp dụng các phương pháp điều trị bảo tồn như dùng thuốc hay xịt rửa mũi để điều trị bệnh cho bé.

Bệnh viêm xoang là gì? Trẻ em có bị viêm xoang không?

Xoang là một cấu trúc bao gồm nhiều hang hốc lỗ chỗ được tạo nên từ phần sụn xốp nằm phía trong xương đầu và xương mặt. Có nhiều loại xoang khác nhau, chúng được đặt tên theo vị trí xuất hiện. Bao gồm xoang mũi, xoang sàng, xoang hàm, xoang trán, xoang bướm, xoang chẩm. Các xoang đều được bao phủ bằng một lớp niêm mạc mỏng chứa nhiều mạch máu nhỏ giúp dẫn lưu chất dinh dưỡng để nuôi xương.

Bệnh viêm xoang xảy ra khi niêm mạc xoang bị nhiễm trùng, viêm, phù nề và ung mủ. Bệnh có thể xảy ra ở mọi đối tượng, trong đó bao gồm cả trẻ em.

Ở trẻ em, các xoang thường được hình thành từ từ theo độ tuổi của bé chứ không xuất hiện cùng lúc. Thông thường, ngay từ khi mới chào đời, trẻ đã có xoang sàng. Trẻ từ 3 – 4 tuổi sẽ có xoang hàm và bước sang giai đoạn từ 7 – 8 tuổi, xoang bướm mới được hình thành. Toàn bộ hệ thống xoang sẽ dần được hoàn thiện cho đến khi bé được 20 tuổi.

Các xoang của trẻ thường có kích thước rất nhỏ do hệ thống xoang vẫn còn đang trong giai đoạn phát triển. Một số xoang chỉ là một rãnh hằn trong xương nên khi bị viêm, chúng thường có các dấu hiệu không điển hình gây trở ngại và khó khăn cho công tác chẩn đoán bệnh.

Nguyên nhân gây bệnh viêm xoang ở trẻ em

Trẻ nhỏ có thể bị viêm xoang vì các nguyên nhân sau:

• Nhiễm vi khuẩn, virus: 

Trẻ nhỏ có sức đề kháng yếu nên dễ bị các tác nhân gây bệnh như virus, vi khuẩn tấn công. Trong đó, thường gặp nhất là các loại vi khuẩn như liên cầu khuẩn nhóm A, Haemophilus influenzae hay E.coli. Chúng có thể theo không khí đi vào xoang hoặc tồn tại sẵn trong vùng hầu họng di chuyển ngược dòng lên trên gây nhiễm trùng mũi xoang.

• Do bị viêm mũi dị ứng:

Bệnh viêm xoang thường phát triển ở trẻ bị viêm mũi dị ứng. Căn bệnh này làm tăng tiết dịch trong khoang mũi khiến các xoang bị tắc nghẽn, viêm nhiễm.

• Biến chứng của bệnh viêm đường hô hấp trên:

Đường hô hấp trên bao gồm các cơ quan như mũi, họng, amidan, thanh quản. Nhiễm trùng từ trong các cơ quan này có thể lây lan đến xoang khiến cơ quan này cũng bị ảnh hưởng.

• Viêm xoang ở trẻ em do dị ứng:

Một số trẻ bị viêm xoang do có cơ địa dị ứng, quá mẫn với các yếu tố dị nguyên, chẳng hạn như mạt bụi, lông thú nuôi trong nhà, khói thuốc lá, côn trùng hay thực phẩm. Khi trẻ tiếp xúc với các chất dị nguyên, hệ miễn dịch sẽ của bé có phản ứng tự vệ quá mức làm phát sinh phản ứng dị ứng trong xoang khiến cơ quan này bị viêm. Ngoài xoang mũi, da và các bộ phận khác trong đường hô hấp, tiêu hóa của trẻ cũng có thể bị ảnh hưởng bởi phản ứng dị ứng.

• Ngoái mũi:

Nhiều trẻ có thói quen đưa tay lên mũi ngoái. Hành động này không chỉ gây tổn thương niêm mạc mũi, chảy máu mà còn tiếp tay cho vi khuẩn tấn công vào trong xoang dẫn đến nhiễm trùng.

• Môi trường sống bị ô nhiễm, điều kiện vệ sinh kém:

Trẻ sống trong môi trường bị ô nhiễm, nhiều bụi bẩn, điều kiện vệ sinh không đảm bảo có nguy cơ bị viêm xoang khá cao.

• Do bị nhiễm trùng răng miệng:

Trẻ bị sâu răng, áp xe nướu hay viêm lợi nếu để kéo dài có thể gây biến chứng viêm xoang. Mặc dù nguyên nhân này ít gặp nhưng cha mẹ cũng cần chú ý đề phòng.

• Thời tiết thay đổi: 

Sự thay đổi đột ngột của thời tiết khiến cơ thể trẻ không kịp thích nghi và bị suy giảm sức đề kháng. Đây chính là lúc các tác nhân gây bệnh có cơ hội phát triển mạnh dễ dàng tấn công vào xoang của bé.

• Hệ miễn dịch yếu:

Trẻ bị nhiễm HIV hoặc các bệnh lý mãn tính thường có khả năng miễn dịch yếu. Chính vì vậy mà những bé này dễ bị viêm xoang hơn so với trẻ khác.

• Do mũi xoang có cấu trúc bất thường:

Một số trẻ bị bệnh vẹo vách ngăn mũi bẩm sinh hoặc có bất thường trong cấu trúc mũi xoang. Điều này sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm xoang. 

Dấu hiệu bệnh viêm xoang ở trẻ em

Các triệu chứng có thể gặp khi trẻ bị viêm xoang bao gồm:

• Có biểu hiện tương tự như cảm lạnh: sổ mũi, nghẹt mũi kéo dài kéo dài quá 10 – 14 ngày
• Sốt nhẹ hoặc sốt cao
• Trẻ hắt hơi ra mũi đặc, màu trắng đục, vàng hay màu xanh
• Hôi miệng
• Ho, buồn nôn do dịch nhầy trong xoang chảy xuống phía sau thành họng.
• Đau đầu, đau nhức ở khu vực có xoang bị viêm
• Bé khó chịu, mệt mỏi, chán ăn, hay quấy khóc
• Sưng quanh mắt, có quầng thâm
• Ngủ không ngon giấc
• Đau răng
• Mũi có tiếng thở rít khi ngủ do các xoang bị nghẹt

Các triệu chứng bệnh viêm xoang ở trẻ em rất dễ bị nhầm lẫn với bệnh viêm mũi hay cảm lạnh thông thường. Vì vậy, khi con bạn có các dấu hiệu nghi ngờ viêm xoang, hãy đưa bé đến bệnh viện khám để chẩn đoán phân biệt bệnh cho chính xác.

Bệnh viêm xoang ở trẻ em có nguy hiểm không?

Bệnh viêm xoang ở trẻ nếu kéo dài trên 8 tuần có thể chuyển qua giai đoạn mãn tính. Lúc này, bệnh không chỉ gây ra nhiều triệu chứng làm bé mệt mỏi, khó chịu, mệt mỏi mà còn khiến bé có nguy cơ phải đối mặt với nhiều biến chứng như:

• Viêm đa xoang
• Viêm họng mãn tính
• Viêm tai giữa
• Viêm VA
• Bệnh polyp mũi
• Viêm amidan
• Viêm phế quản
• Nhiễm trùng dây thần kinh thị giác hoặc viêm ổ mắt gây suy giảm thị lực
• Các biến chứng ở não: Viêm màng não hay áp xe não

Các biến chứng trên đều có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cũng như tính mạng của bé. Bạn nên tích cực điều trị bệnh cho con mình từ sớm để bảo vệ sức khỏe của bé, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Phương pháp chẩn đoán bệnh viêm xoang ở trẻ em

Các kỹ thuật được thực hiện để chẩn đoán bệnh viêm xoang ở trẻ em bao gồm:

– Chuẩn đoán cận lâm sàng:

• Nội soi mũi xoang: Một ống nội soi nhỏ có gắn camera sẽ được đưa vào trong mũi của bé. Quan sát hình ảnh ghi nhận được ở trẻ bị viêm xoang thường thấy có nhiều dịch nhầy đặc bên trong hai hốc mũi. Dịch nhầy chảy xuống cổ họng thông qua cửa mũi sau: Niêm mạc cuốn mũi của bé có biểu hiện phù nề, sưng đỏ. Trong quá trình nội soi, bác sĩ có thể lấy mẫu dịch mũi trong xoang để nuôi cấy vi khuẩn, giúp tìm ra loại kháng sinh nhạy cảm với vi khuẩn gây bệnh cho bé.
• Chụp x-quang: Các xoang bị viêm của trẻ sẽ có biểu hiện mờ, phần niêm mạc xoang dày hơn bình thường do bị sưng viêm.
• Chụp CT Scan: Hình ảnh ghi nhận được cho thấy rõ tổn thương và những thay đổi về mặt cấu trúc của xoang. Từ đó giúp bác sĩ đánh giá được chính xác mức độ bệnh để có định hướng về phương pháp điều trị.

– Chuẩn đoán phân biệt viêm xoang với các căn bệnh khác

Bệnh viêm xoang có các triệu chứng lâm sàng tương tự với các bệnh lý sau:

• Viêm mũi dị ứng: Bệnh viêm mũi dị ứng có thể xảy ra theo mùa hoặc phát triển sau khi tiếp xúc với các yếu tố dị nguyên. Trẻ bị bệnh thường có biểu hiện ngứa mắt, ngứa mũi, ngứa tai, chảy nhiều nước mũi trong nhưng không có mùi hôi, đau nhức mũi, hắt hơi từng tràng dài liên tục, nghẹt mũi một bên hoặc cả hai bên.
• Các bệnh lý nhiễm trùng ở đường hô hấp trên: Bệnh viêm đường hô hấp trên thường chỉ diễn ra trong 5 – 7 ngày rồi thuyên giảm. Trong khi đó, bệnh viêm xoang có thể kéo dài dai dẳng trong nhiều tuần.

Bác sĩ sẽ dựa vào các dấu hiệu lâm sàng của từng bệnh phối hợp với kết quả chẩn đoán cận lâm sàng để xác định chính xác con bạn có thực sự bị viêm xoang hay không. Từ đó, xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

Cách điều trị viêm xoang ở trẻ em

Các phương pháp được sử dụng trong điều trị viêm xoang ở trẻ em đều phải tuân thủ theo nguyên tắc là làm giảm triệu chứng và loại bỏ nguyên nhân gây bệnh ở trẻ. Trường hợp trẻ bị viêm xoang nhẹ có thể được chỉ định điều trị nội khoa bằng thuốc uống kết hợp xịt rửa mũi xoang. Đối với các bé bị viêm xoang nặng, không đáp ứng được với thuốc thì cần phải phẫu thuật.

1. Cách chữa bệnh viêm xoang ở trẻ em bằng nội khoa

Hầu hết trẻ bị viêm xoang đều được chỉ định điều trị bảo tồn bằng nội khoa trước tiên. Các phương pháp được thực hiện bao gồm:

– Dùng thuốc điều trị viêm xoang ở trẻ:

+Thuốc kháng sinh:

• Amoxicillin là sự lựa chọn ban đầu. Trẻ có thể được dùng thuốc với liều lượng 80 – 100mg/kg/ngày.
• Các thuốc thay thế: Bao gồm một trong ba loại thuốc là Amoxicillin + acid clavulinic, thuốc Cefaclor hoặc thuốc Cefuroxim. Thời gian điều trị bằng các thuốc này thường kéo dài trong khoảng 3 tuần.
• Trường hợp trẻ bị dị ứng với các thuốc kháng sinh thuộc nhóm beta lactam, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc khác an toàn hơn như Erythromycin, Azithromycin hay thuốc Clarithromycin.

Sử dụng thuốc kháng sinh có thể khiến trẻ bị rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, tiêu chảy hoặc táo bón. Cha mẹ cần cho bé uống thuốc đúng liều, đúng cữ theo hướng dẫn trong đơn bác sĩ. Tránh tự mua thuốc về điều trị cho con một cách bừa bãi khiến trẻ bị lờn thuốc.

+ Thuốc kháng histamin

Trường hợp trẻ bị viêm xoang do dị ứng, dùng thuốc kháng histamin có thể giúp làm giảm chất trung gian gây ra phản ứng dị ứng, nhờ vậy có thể giúp ức chế quá trình viêm trong xoang của bé. Sử dụng thuốc kháng histamin cũng giúp bé cải thiện được các triệu chứng ngứa mũi, chảy nước mũi.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng cơ chế làm khô và tăng độ đặc đờm nhầy của thuốc kháng histamin có thể gây khó khăn cho quá trình dẫn lưu dịch tiết trong các hốc xoang. Vì vậy, bác sĩ có thể chỉ định cho bé dùng thêm thuốc thông mũi để làm tăng khả năng dẫn lưu, chống nghẹt mũi.

Một số thuốc kháng histamin thường được chỉ định để điều trị viêm xoang cho trẻ: Loratadine, Clopheniramin hay Desloratadine. Một số thuốc có thể gây buồn ngủ nên thường được bác sĩ đề nghị dùng cho bé vào buổi tối để tránh ảnh hưởng đến việc học tập ở trường của trẻ.

+ Thuốc Corticoid tại chỗ:

Thuốc corticoid dạng xịt có thể được chỉ định cho trẻ. Thuốc có tác dụng tại chỗ trong việc cải thiện hiện tượng sưng viêm ở niêm mạc xoang, giảm tiết dịch nhầy, qua đó làm giảm các triệu chứng như chảy nước mũi, nghẹt mũi, đau nhức xoang.

Nhóm thuốc này thường chỉ được sử dụng cho bé trong thời gian khoảng 3 ngày. Lạm dụng thuốc quá mức có thể khiến niêm mạc mũi xoang bị tổn thương nhiều hơn và gây lệ thuộc vào thuốc.

+ Thuốc corticoid toàn thân:

Do có thể gây ức chế hệ miễn dịch và nhiều tác dụng phụ khác, thuốc corticoid đường uống hiếm khi được chỉ định để điều trị viêm xoang cho trẻ. Tuy nhiên, nếu bé bị viêm xoang nặng và không đáp ứng được với corticoid dạng xịt thì nhóm thuốc uống có thể được chỉ định thay thế nhưng cần có sự cân nhắc kỹ về liều lượng và thời gian sử dụng.

+ Thuốc giảm đau, hạ sốt:

Trường hợp con bạn có biểu hiện bị sốt, đau đầu, bác sĩ có thể đề nghị cho bé dùng các loại thuốc như:

• Paracetamol
• Ibuprofen
• Acetaminophen…

Thuốc được sử dụng sau mỗi 4 – 6 giờ để hạ nhiệt và giúp bé dễ chịu hơn. Nhóm thuốc này có thể gây hại cho dạ dày và thận của bé. Vì vậy, bạn chỉ nên cho trẻ uống khi bé bị sốt cao hoặc bị đau nặng.

– Xịt rửa xoang:

Ngoài việc cho trẻ uống thuốc đều đặn theo đơn bác sĩ, cha mẹ cần thường xuyên xịt rửa mũi cho bé bằng nước muối sinh lý. Mục đích là để làm sạch dịch nhầy bên trong các hốc xoang, giúp trẻ bớt nghẹt mũi, sổ mũi và dễ thở hơn.

Mỗi ngày xịt rửa liên tục từ 4 – 6 lần và hướng dẫn bé cách xì mũi để tống hết dịch nhầy ra ngoài. Như vậy sẽ giúp tạo điều kiện thuận lợi để tổn thương ở niêm mạc xoang nhanh được chữa lành.

2. Điều trị viêm xoang ở trẻ bằng phẫu thuật

Phương pháp phẫu thuật được chỉ định trong các trường hợp thất bại với điều trị nội khoa hoặc trẻ bị viêm xoang nặng, có nguy cơ gặp biến chứng. Thông thường, chỉ những trẻ trên 6 tuổi mới được đề nghị làm phẫu thuật.

Các phương pháp phẫu thuật đang được áp dụng để chữa viêm xoang ở trẻ em bao gồm:

• Mini-FESS: Giúp nới rộng lỗ dẫn lưu xoang
• FESS: Được áp dụng cho trẻ bị viêm đa xoang. Trong quá trình phẫu thuật bác sĩ sẽ nới rộng lỗ dẫn lưu, sửa chữa lại những bất thường trong cấu trúc xoang và cắt bỏ polyp mũi nếu có.
•  FESS kết hợp chỉnh hình mũi

Sau khi phẫu thuật, trẻ sẽ được chỉ định dùng thuốc kháng sinh để chống nhiễm trùng kết hợp với thuốc giảm đau Acetaminophen và thuốc chống dị ứng trong vòng 10 – 15 ngày. Sau mổ một ngày, bạn có thể cho con uống sữa, ăn cháo loãng và khi bé bớt đau thì có thể quay về với chế độ ăn bình thường. Trẻ cũng cần được đưa tới bệnh viện tái khám sau mỗi tuần cho đến khi vết mổ hồi phục hoàn toàn.

3. Các phương pháp hỗ trợ điều trị viêm xoang cho trẻ tại nhà

• Cho trẻ uống nhiều nước: Chất lỏng có tác dụng làm loãng chất nhầy trong mũi, giúp dẫn lưu xoang tốt hơn và cải thiện tình trạng xổ mũi, nghẹt mũi cho bé.
• Chườm khăn ấm: Đắp khăn ấm lên mũi của bé có tắc dụng kích thích lưu thông máu đến mũi xoang, giảm hiện tượng đau nhức, tắc nghẹt mũi, giúp đường thở của bé thông thoáng hơn.
• Sử dụng tinh dầu: Các loại tinh dầu gừng, dầu xả, dầu khuynh diệp hay tinh dầu tràm có đặc tính kháng viêm, diệt khuẩn tự nhiên. Mẹ có thể thêm vài giọt tinh dầu vào chậu nước tắm của bé hoặc sử dụng máy khuếch tán tinh dầu trong phòng ngủ để cải thiện các triệu chứng bệnh viêm xoang cho bé. 
• Dùng thảo dược tự nhiên: Dân gian có nhiều bài thuốc trị viêm xoang cho trẻ từ các loại cây lá có sẵn trong vườn nhà như cỏ nhọ nồi, cây giao, tỏi… Mẹ có thể tìm hiểu và tham khảo ý kiến bác sĩ về việc áp dụng để điều trị bệnh cho bé.

Cách phòng ngừa bệnh viêm xoang ở trẻ em

Để hạn chế nguy cơ bị mắc viêm xoang cho trẻ, cha mẹ có thể thực hiện các giải pháp dưới đây:

• Trường hợp con bạn mắc bệnh viêm VA, viêm tai giữa hay bệnh viêm mũi, viêm amidan, cần sớm đưa trẻ đi khám và điều trị triệt để nhằm tránh tình trạng nhiễm trùng lây lan qua các xoang.
• Tập cho trẻ thói quen súc miệng hàng ngày với nước muối sinh lý và đánh răng mỗi ngày ít nhất 2 lần vào buổi sáng và buổi tối
• Vào mùa lạnh: Cho trẻ mặc đủ ấm, tắm rửa nhanh bằng nước ấm ở nơi kín gió. Không để bé mặc áo ướt. 
•  Cho trẻ bịt khẩu trang khi ra ngoài đường để bảo vệ vùng mũi xoang khỏi vi khuẩn và các tác nhân gây hại có trong không khí.
• Khi trẻ nằm ngủ, không nên dọi thẳng quạt vào mũi bé. Hạn chế để trẻ nằm trong phòng có máy điều hòa.
• Đối với những bé có cơ địa dị ứng, tránh để trẻ tiếp xúc với các yếu tố dị nguyên như phấn hoa, khói thuốc lá, lông chó mèo…
•  Rửa tay cho bé thường xuyên, không để trẻ chọc tay ngoái mũi
• Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ trong những ngày thời tiết khô hanh nhằm giữ ẩm cho đường thở, hạn chế tình trạng kích ứng niêm mạc mũi xoang.
• Sau khi bé đi học về nên nhỏ mũi cho bé bằng nước muối sinh lý để loại bỏ sạch mầm bệnh
• Cho trẻ uống nhiều nước, ăn nhiều rau xanh và trái cây để bổ sung các vi chất dinh dưỡng cần thiết giúp nâng cao sức đề kháng của bé.
• Khuyến khích trẻ siêng năng vận động và tham gia các hoạt động ngoài trời để rèn luyện thân thể và có một sức khỏe tốt hơn, giúp cơ thể có khả năng miễn dịch với các tác nhân gây bệnh.

Bệnh viêm xoang ở trẻ em có thể được chữa khỏi nếu được điều trị tích cực ở giai đoạn cấp tính. Vì vậy, cha mẹ nên chú ý đến sức khỏe của con mình để kịp thời phát hiện ra các triệu chứng bệnh từ sớm để tìm cách chạy chữa cho bé.

Thông tin hữu ích cho bạn

• Chi phí phẫu thuật mổ viêm xoang – Bảng giá chi tiết
• 14+ cách chữa viêm xoang tại nhà đơn giản “hiệu quả nhanh”