Rối Loạn Khớp Thái Dương Hàm: Cách Khắc Phục, Điều Trị

Rối loạn khớp thái dương hàm là một trong những bệnh lý thường gặp, đặc trưng bởi các triệu chứng như há miệng có tiếng khớp kêu, đau mỏi các cơ nhai, đau ở các răng, nhất là răng cối… Rối loạn khớp thái dương có thể tự khỏi, nhưng cũng có nhiều trường hợp có thể gặp biến chứng nghiêm trọng hơn nếu không kịp thời phát hiện và điều trị. 

Rối loạn khớp thái dương hàm là gì? 

Khớp thái dương hàm bao gồm diện khớp của xương thái dương và diện khớp của xương hàm dưới cùng các thành phần khác như dây chằng khớp, mô sau đĩa, đĩa khớp, bao khớp. Đây là khớp duy nhất của phần sọ mặt có khả năng cử động. Chức năng của khớp này chính là giúp cho hàm đóng mở nhằm thực hiện các hoạt động như nói, nhai, nuốt…

Khớp thái dương hàm còn gọi là Temporomandibular, viết tắt là TMJ, có nguyên lý hoạt động khá giống với một bản lề trượt, kết nối hộp sọ với xương hàm. Rối loạn TMJ là tình trạng khớp này hoạt động không đúng cách. Bất kỳ một vấn đề nào xảy ra khiến cho hệ thống cấu trúc xương, dây chằng, đĩa đệm, cơ bắp của khớp này hoạt động không đúng cách đều được gọi là rối loạn khớp thái dương hàm.  

Một người chỉ được xem là mắc rối loạn TMJ khi họ có đau hoặc bị giới hạn chuyển động ở hàm đủ nghiêm trọng. Theo các nghiên cứu, có khoảng 41% người có ít nhất một triệu chứng của rối loạn khớp thái dương hàm, tuy nhiên, chỉ có 5 – 10% bệnh nhân là có nhu cầu điều trị. Bệnh xảy ra nhiều ở độ tuổi từ 20 – 40, trong đó, tỷ lệ nữ giới gặp phải tình trạng này cao hơn rất nhiều so với nam giới. 

Khớp thái dương hàm là được đánh giá là một trong những khớp hoạt động phức tạp nhất trong cơ thể. Có trách nhiệm giúp hàm cử động, đưa hàm dưới ra trước, lui ra sau và sang hai bên. Khi bị rối loạn khớp thái dương hàm, bạn sẽ có cảm giác như hàm mình đang nhô lên, khi nhai có tiếng lục cục hoặc có cảm giác hàm “bị kẹt” tạm thời. 

Nguyên nhân rối loạn khớp thái dương hàm 

Đến nay, người ta vẫn chưa thể xác định chính xác nguyên nhân của chứng loạn năng khớp thái dương hàm. Được biết, có rất nhiều yếu tố có liên quan đến tình trạng rối loạn TMJ, có đến 20% trường hợp không tìm ra nguyên nhân và được cho là không có nguyên nhân gây bệnh. Các yếu tố gây bệnh thường gặp có thể kể đến như:

1. Do bệnh lý về khớp

Một trong những nguyên nhân thường gặp nhất có thể gây rối loạn khớp thái dương hàm là do các bệnh lý về khớp này gây ra. Thường gặp là:

• Nhiễm khuẩn, sau chấn có liên quan đến hàm hoặc viêm khớp dạng thấp (chiếm 50%)
• Các bệnh lý khác như viêm – thoái hóa thứ phát khớp, thoái hóa khớp thái dương hàm… 

Đặc biệt, nhiều thống kê cho thấy thoái hóa khớp là nguyên nhân chủ yếu gây rối loạn, viêm khớp thái dương hàm ở người trưởng thành, đặc biệt là người cao tuổi. TMJ là khớp sau cùng bị tổn thương do thoái hóa khớp gây ra, xuất hiện sau tình trạng viêm khớp ở bàn cổ tay, khớp gối, khớp khuỷu. 

2. Do sự thay đổi của các khớp răng

Các khớp cắn của răng có thể bị thay đổi làm ảnh hưởng đến hoạt động của khớp thái dương hàm. Có thể do nhiều nguyên nhân như:

• Do răng mọc lệch, mọc chen chúc gây ảnh hưởng, làm sai khớp cắn
• Sự ăn khớp của các răng không tốt do răng đối diện trồi xuống
• Mất răng lâu ngày dẫn đến các răng nghiêng vào vị trí răng bị mất làm lệch hàm, lệch khớp cắn

3. Do thói quen xấu trong lối sống

Một số thói quen xấu trong lối sống có thể gây rối loạn thái dương hàm là:

• Thói quen xấu khi ăn nhai như nhai 1 bên, hay ăn đồ cứng, hay ăn nhai đồ dai, nhai siết chặt hàm ở một bên
• Nghiến răng khi ngủ khiến hàm răng siết chặt, tạo một lực tác động lớn lên khớp thái dương hàm, gây rối loạn thậm chí có thể làm trật khớp cắn… 

Được biết, nghiến răng khi ngủ là tình trạng không quá hiếm gặp, chiếm khoảng 10% ở người trưởng thành, 20% ở trẻ em. Nghiến răng khiến hệ thống nhai quá tải, không chỉ làm rối loạn khớp thái dương hàm mà còn có thể làm mòn men răng, gây biến dạng một vùng góc hàm… 

4. Rối loạn khớp thái dương hàm do chấn thương

Rối loạn TMJ cũng có thể xảy ra do chấn thương, các tổn thương ở hàm thường ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của khớp TMJ. Thường là:

• Chấn thương do va đập, có thể do bị ngã, tai nạn xe hoặc bị đánh
• Trật khớp thái dương hàm do há miệng quá rộng đột ngột
• Do trật đĩa khớp giữa ổ khớp và lồi cầu hoặc rối loạn sau khi nhổ răng, nhất là răng số 7 và số 8 
• Xảy ra ở người có tiền sử chấn thương các cơ quan đến mặt nhất là phần hàm

5. Yếu tố khác

Tình trạng rối loạn khớp thái dương hàm cũng có thể xảy ra do một số yếu tố khác như:

• Ở một số trường hợp, người ta phát hiện tình trạng rối loạn TMJ có liên quan đến những rối loạn chuyển hóa hoặc nội tiết do ảnh hưởng của hormone. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến tỷ lệ mắc rối loạn TMJ ở nữ giới cao hơn nhiều so với nam giới. 
• Một yếu tố khác cũng có thể ảnh hưởng đến tình trạng này là do nội tiết (ảnh hưởng của oestrogen) hoặc do rối loạn vi lượng khi bị thiếu hụt dinh dưỡng, nhất là Magnesium. 
• Những yếu tố tâm lý như lo lắng, stress, rối loạn tâm lý có vai trò như chất xúc tác, làm giảm khả năng đề kháng của hàm, gây co thắt cơ, làm sai lệch chức năng nhai từ đó thúc đẩy sự xuất hiện của tình trạng rối loạn khớp thái dương hàm. 
• Ngoài ra, tình trạng này cũng có thể xảy ra do sự sai lệch của răng giả hoặc các miếng trám răng. Một số trường hợp còn nhận thấy rằng rối loạn TMJ có thể liên quan đến gen di truyền khiến khớp thái dương hàm bị lệch bẩm sinh. 

Trong trường hợp hệ thống bộ máy nhai của chúng ta có thể thích nghi với những yếu tố trên thì sẽ không xảy ra tình trạng rối loạn. Tuy nhiên, nếu không thể thích nghi gây bệnh với các tổn thương như đau, khó chịu nhiều, hàm bị giới hạn chuyển động… thì được gọi là rối loạn khớp thái dương hàm. 

Triệu chứng nhận biết rối loạn khớp thái dương hàm 

Rối loạn TMJ xảy ra khi các khớp thái dương hàm và các cơ khớp nhai thức ăn hoạt động không bình thường. Rối loạn TMJ được đánh giá không phải là một căn bệnh quá nguy hiểm đến tính mạnh, một số trường hợp có thể tự khỏi. Tuy nhiên, có nhiều trường hợp nếu không kịp thời can thiệp và điều trị sẽ gây ra nhiều khó chịu kèm theo những biến chứng nặng nề cho người bệnh.

Các triệu chứng của bệnh thường thoáng qua và sớm biến mất. Do đó, việc sớm phát hiện và điều trị bệnh là tương đối khó khăn. Đặc trưng của loại bệnh này là xuất hiện các cơn đau từ âm ỉ đến tức tối, đôi khi gây đau nhói, khó chịu. Các triệu chứng tại chỗ thường gặp có thể kể đến như:

• Đau, mỏi các cơ nhai, đau vùng dưới hàm, vùng thái dương và vùng góc hàm
• Đau khớp thái dương hàm với vị trí chính xác là ở vùng trước tai và trong tai
• Mỏi cơ khi nhai, ăn khó nhai, há miệng có tiếng khớp kêu
• Khả năng há miệng bị giới hạn, không thể há to, miệng có thể bị lệch khi há
• Đau ở các răng, nhất là răng cối
• Đau nhức, khó chịu, mệt mỏi khi nhai, cắt chặt thức ăn, khi há miệng, nói chuyện
• Đau ở các vùng cơ lân cận có liên quan như vùng cơ gáy, cổ, cánh tay… 

Ngoài ra, tình trạng rối loạn TMJ cũng có thể gây ra các triệu chứng toàn thân. Các triệu chứng này không quá phổ biến, tùy theo tình trạng bệnh mà xuất hiện. Có thể kể đến như:

• Nhức đầu, ù tai, đau trong tai, giảm thính lực
• Rối loạn thăng bằng, rối loạn tư thế toàn thân
• Người có thể bị vẹo hoặc lệch sang một bên
• Đau sau hốc mắt, chảy nước mắt
• Vùng mũi – hầu có cảm giác châm chích, nóng bỏng
• Tuyến nước bọt ở dưới hàm một bên bị sưng…

Rối loạn TMJ có nguy hiểm không?

Như đã đề cập, có khoảng 41% các trường hợp có ít nhất 1 triệu chứng của bệnh, nhưng chỉ có 5 – 10% người bệnh cần đến sự can thiệp chuyên khoa. Rối loạn khớp thái dương hàm đến nay vẫn chưa xác định được chính xác nguyên nhân gây bệnh, có thể do một nhóm yếu tố ảnh hưởng gây ra. Nếu cơ thể thích nghi được với các yếu tố này thì không được gọi là rối loạn khớp thái dương hàm.

Rối loạn khớp thái dương là bệnh tương đối phổ biến, không nguy hiểm đến tính mạng. Một số trường hợp nhẹ chỉ bị ảnh hưởng khả năng nhai và có một số triệu chứng đau, nhức mỏi cơ, có thể tự khỏi sau một thời gian xuất hiện. Tuy nhiên, có rất nhiều trường hợp, nếu không điều trị có thể gây ra nhiều biến chứng như:

• Đau mỏi cơ kéo dài, hoạt động nhai thức ăn bị ảnh hưởng, không ăn uống được nhiều gây cản trở đến việc bổ sung dưỡng chất cho cơ thể, lâu ngày gây thiếu chất, suy nhược.
• Thức ăn không được nhai nhỏ, người bệnh gặp khó khăn khi nhai nên thường nuốt khối thức ăn lớn nhiều gây ra áp lực cho dạ dày, có thể dẫn đến các bệnh lý về dạ dày
• Rối loạn TMJ còn có thể khiến người bị bệnh đau ngay cả khi há miệng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, gây bất tiện cho các giao tiếp xã hội
• Nếu không được điều trị, bệnh cũng cũng thể gây nhiều biến chứng khác, đặc biệt là viêm nhiễm ở khớp thái dương hàm.

Chẩn đoán rối loạn chức năng khớp thái dương hàm 

Các triệu chứng của bệnh rối loạn chức năng khớp thái dương hàm rất dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác như viêm xoang, đau dây thần kinh sinh ba, viêm khớp, viêm tai giữa, hội chứng đau xơ cơ… Do đó, việc chẩn đoán phải có sự kết hợp thăm khám, kiểm tra nhiều yếu tố. Thông thường, rối loạn TMJ sẽ được chẩn đoán như sau:

• Bệnh nhân sẽ được yêu cầu mô tả tính chất của cơn đau và các vùng giới hạn của khu vực đau. Thường là đau các cơ nhai như cơ cắn, cơ thái dương, cơ chân bướm.
• Đối với các cơ chẩm, cơ cổ sẽ được sờ nắn nhằm phát hiện vùng đau, điểm khởi phát chính của cơn đau lan ra các vùng khác
• Để kiểm tra chi tiết hơn, bệnh nhân được yêu cầu há miệng rộng nhân có thể, sau đó đóng miệng lại. Đối với người bị rối loạn TMJ, quan sát sẽ thấy đường giữa các răng cửa các hàm trên và hàm dưới không tạo thành một đường đứng dọc, đường giữa hàm dưới  có thể lệch về bên đau. 
• Sò nắn và lắng nghe tiếng động của khớp khi mở đóng miệng, có thể là tiếng lạo xạo, tiếng pop hoặc click nhằm phát hiện điểm đau và hướng đau lan. 
• Bác sĩ cũng có thể đặt 2 ngón tay út bên ngoài ống tai và ấn nhẹ để cảm nhận chuyển động lồi cầu khi bệnh nhân chuyển động hàm… 

Phương pháp điều trị rối loạn khớp thái dương hàm

Rối loạn thái dương hàm có chữa được không, cách chữa rối loạn thái dương hàm như thế nào là thắc mắc chung của nhiều người. Theo các bác sĩ chuyên khoa, rối loạn TMJ có thể chữa được, có rất nhiều phương pháp điều trị. Các phương pháp này có thể được thực hiện riêng lẻ hoặc kết hợp cùng nhau tùy vào tình trạng, mức độ rối loạn của bệnh nhân. Các biện pháp điều trị rối loạn TMJ có thể kể đến như:

1. Điều trị nội khoa 

Hiện nay, vẫn chưa có một loại thuốc nào có khả năng đặc trị đối với bệnh rối loạn khớp thái dương hàm. Tuy nhiên, phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe, nguyên nhân, yếu tố gây bệnh và triệu chứng bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định một số loại thuốc điều trị phù hợp. Một số thuốc phù hợp trong trường hợp này là:

• Thuốc giảm đau, thuốc giảm viêm để giảm đau, giảm viêm
• Thuốc giãn cơ nhằm làm giảm co thắt cơ hàm trong trường hợp cơ hàm vận động quá mức… 

Điều trị nội khoa bằng thuốc đa phần sẽ được kết hợp với các biện pháp thư giãn tâm lý nhằm giúp các triệu chứng bệnh được cải thiện nhanh chóng. 

2. Điều trị bằng nắn khớp – vật lý trị liệu

Nắn khớp là phương pháp được áp dụng cho trường hợp rối loạn TMJ với triệu chứng bị hạn chế há miệng trong thời gian không quá 3 tuần. Thủ thuật này giúp đưa lồi cầu định vị trở lại đĩa khớp. Nắn khớp cần được thực hiện bởi các bác sĩ, nhân viên y tế có trình độ chuyên môn, không thể tự thực hiện. 

Vật lý trị liệu là phương pháp hỗ trợ điều trị rối loạn thái dương hàm. Thường được kết hợp với điều trị nội khoa hoặc các phương pháp khác. Các biện pháp vật lý trị liệu thường được áp dụng gồm chườm ấm, massage, chiếu tia hồng ngoại. Có tác dụng hỗ trợ cải thiện tuần hoàn vùng khớp và làm giảm các triệu chứng đau khó chịu. Đồng thời, cần kết hợp với các bài tập chức năng, tập vận động hàm trong trường hợp bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật can thiệp. 

3. Dùng máng thư giãn

Sử dụng máng nhai thư giãn là phương pháp giúp cố định khớp cắn, làm giảm áp lực lên khớp thái dương hàm, đồng thời cải thiện các triệu chứng đau nhức của bệnh. Máng nhai thường được làm từ nhựa trong suốt, có thể tháo lắp. Tùy vào từng trường hợp mà sử dụng các loại máng nhai phù hợp. Các máng nhai được dùng phổ biến là:

• Máng nhai phía trước: Dùng trong 3 – 4 ngày để thư giãn cơ, chẩn đoán rối loạn TMJ trong trường hợp có liên quan đến khớp cắn, sau đó chuyển sang máng thư giãn.
• Máng thư giãn: Có tác dụng giãn cơ, vừa điều trị nguyên nhân vừa điều trị triệu chứng. Được dùng phổ biến để trị nghiến răng, chẩn đoán rối loạn TMJ và rối loạn khớp cắn trước khi tiến hành can thiệp khớp cắn. 
• Máng định vị lồi cầu và định vị hàm dưới ra trước: Được sử dụng trong trường hợp dời đĩa ra trước hoặc tình trạng dời đĩa ra trước một bên hay trong điều trị phẫu thuật TMJ. 

4. Điều chỉnh khớp cắn hoặc tái tạo khớp cắn

Việc điều chỉnh khớp cắn được chỉ định sau khi mang máng nhai từ 6 tuần đến 3 tháng. Thông thường, để điều chỉnh khớp cắn thì sẽ tiến hành mài chỉnh hoặc tái tạo hướng dẫn răng nanh. Có tác dụng giúp sự tiếp xúc răng đã tốt hơn, vận động của hàm dưới cũng trơn tru, dễ dàng hơn. Mài chỉnh khớp phải thực hiện qua nhiều lần điều trị.

Trong trường hợp rối loạn khớp cắn nghiêm trọng, không đáp ứng với mài chỉnh khớp thì sẽ được chỉ định tái tạo toàn bộ khớp cắn. Các giải pháp bao gồm phục hình, chỉnh nha hoặc có thể là phương pháp phẫu thuật chỉnh hình xương. Trong đó, chỉnh nha được áp dụng phổ biến nhất trong việc tái tạo lại toàn bộ khớp cắn. 

5. Điều trị bằng phẫu thuật

Các phương pháp phẫu thuật thường được chỉ định cho rối loạn TMJ có thể kể đến như:

• Phẫu thuật nội soi khớp đơn giản: Được chỉ định khi người bệnh không đáp ứng với các giải pháp điều trị bảo tồn.
• Phẫu thuật tạo hình khớp và nội soi khớp phức tạp: Được chỉ định với trường hợp nghiêm trọng, không thể điều trị bằng nội soi đơn giản.
• Phẫu thuật thay khớp: Là giải pháp cuối cùng, khi các phương pháp trên đều thất bại. 

Phòng ngừa rối loạn khớp thái dương hàm 

Rối loạn khớp thái dương hàm không phải là bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, nó lại ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và công việc của người bệnh. Do đó, cách tốt nhất là chúng ta nên nắm được các biện pháp phòng ngừa để tránh gặp phải căn bệnh này.

Một số biện pháp phòng ngừa có thể kể đến như:

• Không nên ngáp quá to hoặc há cơ hàm, miệng quá rộng
• Nên tránh sử dụng quá mức các cơ nhai
• Tránh ăn những thực phẩm quá cứng, quá dai
• Tránh dùng răng miệng để mở các vật cứng
• Khi bị đau, nên chườm ấm, chườm nóng lạnh để giúp thư giãn cơ, giảm đau
• Nên ăn một lượng vừa đủ thức ăn, chia thực phẩm thành nhiều phần nhỏ
• Tránh ăn một miếng quá lớn, nhai quá nhiều thức ăn một lúc
• Nếu bị đau thường xuyên thì nên tập các bài tập vận động, xoa bóp, thư giãn hàm
• Xây dựng lối sống lành mạnh, tránh căng thẳng mệt mỏi, có thể tập yoga để cải thiện tâm lý. 

Trên đây là một số thông tin về bệnh rối loạn khớp thái dương hàm cùng nguyên nhân gây bệnh và cách điều trị, phòng ngừa. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi cung cấp sẽ giúp bạn hiểu hơn về căn bệnh này. Ngay khi có các triệu chứng bệnh, tốt nhất bạn nên thăm khám bác sĩ chuyên khoa Răng Hàm Mặt để được chẩn đoán và điều trị. 

Có thể bạn quan tâm: 

• Viêm khớp thái dương hàm nên ăn gì và kiêng gì để tốt hơn?
• 5 Loại thuốc đặc trị viêm khớp thái dương hàm tin dùng