Cây Thiên Lý

Cây thiên lý là một loại cây thân leo được trồng nhiều tại Việt Nam, không những là một loại thực phẩm đắt đỏ mà nó còn là dược liệu góp mặt trong các bài thuốc dân gian chữa các bệnh lý lòi dom, bí tiểu, rất tốt cho người vô sinh và người muốn có chế độ giảm cân hiệu quả.

• Tên gọi khác: Dạ lài hương, hoa thiên lý, cây hoa lý
• Tên gọi theo khoa học: Telosma cordata (Burn. f) Merr Pergularia Minorander
• Họ theo khoa học: Asclepiadaceae

I/ Mô tả cây dược liệu cây thiên lý

Đặc điểm cây thiên lý

Cây thiên lý là một loại cây thân thảo, dây leo, mảnh, không có tua cuốn, thân hơi có lông nhất là bộ phận đang còn non. Thân dài từ 1- 10m, có màu lục ánh vàng

Lá thiên lý có hình tim, cuống lá 1-5cm, lông trải đều trên gân lá, đầu lá nhọn, phiến lá có hình trứng dài 4-12cm, rộng 3-10cm

Hoa mọc thành chùm to dưới nách lá, mỗi bông hoa có 5 cánh mở rộng, có màu xanh lục hoặc ngả vàng, cuống hoa 0,5 – 1,5cm, có lông măng. Tràng hoa màu xanh lục ánh vàng, ống tràng dài 6-10mm và rộng 4-6mm. Thông thường sẽ ra hoa vào khoảng đầu tháng 5 đến tháng 10 và kết quả khoảng tháng 10 đến tháng 12. 

Phân bố

Cây thiên lý thuộc dạng thực vật dây leo thường mọc ở những cánh rừng thưa có nhiều cây bụi. Bên cạnh, nó còn được gieo trồng ở nhiều nơi như Quảng Đông – Quảng Tây (Trung Quốc), Kashmir (Ấn Độ), Myanma, Pakistan, Châu Âu và Nam Mỹ.

Ngoài ra, cây thiên lý còn được trồng nhiều ở Việt Nam chủ yếu là khu vực miền Bắc, để tạo bóng mát và lấy hương thơm từ hoa. Bên cạnh còn lấy lá và hoa để chế biến món ăn.   

Thu hái và chế biến

• Thu hái: thu hoạch lá trong khoảng thời gian vào tháng 6 đến tháng 11 hằng năm. Thu hái hoa vào độ từ tháng 8 đến tháng 9 hằng năm
• Chế biến: Cây thiên lý thường được sử dụng ở dạng tươi giã nát với muối và thêm nước vào để vắt lấy nước, ít khi dùng ở dạng phơi khô

Bộ phận sử dụng của cây thiên lý

Lá và hoa 

Bảo quản

Lá và hoa thiên lý sau khi thu hoạch nên sử dụng ngay hoặc chỉ nên để sau 1 ngày ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng

Thành phần hóa học

Theo các nghiên cứu, cây thiên lý có chứa Ancaloit chủ yếu là trong thân và lá, rất ít trong hoa. Đây là một loại amin chứa độc tố, nếu không cẩn thận dùng quá nhiều sẽ có thể gây ngộ độc thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Tuy nhiên với liều lượng ở mức vừa đủ thì sẽ không gây nguy hiểm, mà còn có công dụng trong việc điều trị bệnh

Ancaloit còn được tìm thấy trong các thực vật (khoai tây, cà chua) và trong động vật (tôm, cua, ốc, hến)

Giá bán

Hoa thiên lý có thể tìm kiếm dễ dàng ngay tại các khu chợ quanh nhà và có mức giá bán khoảng 90.000 VND/ 1kg.

II/ Vị thuốc cây thiên lý

1. Tính vị

Hoa Thiên lý có vị hơi ngọt, tính bình

2. Quy kinh

Vào hai kinh tâm và can

3. Tác dụng cây thiên lý

Theo y học cổ truyền lá và hoa Thiên lý có công dụng:

– Hoa Thiên lý

• Bồi bổ, thanh nhiệt và giải độc cơ thể, phòng chống rôm sảy ở trẻ nhỏ và tăng cường sức đề kháng cho người lớn tuổi
• An thần, điều trị chứng mất ng

– Lá thiên lý 

• Giảm đau nhức xương khớp, hỗ trợ giảm cân hiệu quả
• Sát trùng, kháng viêm, chống lở loét, kích thích mọc da non
• Chữa trĩ ngoại và sa dạ con
• Chữa viêm giác mạc, viêm kết mạc do sởi, mắt mờ do màng mộng

– Bên cạnh rễ còn được sử dụng để chữa chứng tiểu buốt, tiểu gắt, tiểu ra máu,… 

4. Cách dùng và liều lượng

Tùy theo bài thuốc với từng trường hợp bệnh khác nhau mà ta có cách dùng và liều lượng khác nhau. Trung bình chỉ sử dụng từ 5 – 10g hoa khô và 15 – 30g hoa tươi. 

III/ Một số bài thuốc dân gian từ cây thiên lý

1. Chữa bệnh lòi dom (bệnh trĩ)

Chuẩn bị 100g lá thiên lý non và một ít muối ăn. Lấy lá rửa sạch loại bỏ lá sâu, tiến hành giã nát với muối ăn. Cho thêm 50ml nước lọc, rồi tiếp tục lọc để lấy nước.

Dùng bông gòn tẩm qua nước này đắp trực tiếp lên búi trĩ, lưu ý khi thực hiện bước này bệnh nhân phải vệ sinh sạch sẽ vùng hậu môn bằng nước muối ấm pha loãng. 

Dùng băng gạc giữ cố định và để qua đêm, thực hiện liên tục trong 4-6 ngày sẽ thấy hiệu quả. 

2. Giúp an thần, điều trị chứng mất ngủ

Cần chuẩn bị hoa thiên lý kết hợp lá vông nem, mỗi loại 30 – 50g, rửa sạch nấu canh chung với nhau, sử dụng liên tục trong vòng 1 tuần. Có thể cho thêm thịt lợn hoặc cá diếc ăn để bồi bổ sức khỏe, giúp an thần chống mất ngủ.

3. Rất tốt cho người vô sinh

Phương pháp này có thể áp dụng cho các bạn nam vô sinh do thường xuyên phải tiếp xúc với chì, mà trong hoa thiên lý lại chứa kẽm. Vì thế nếu dùng hoa Thiên lý để chế biến thành món ăn sẽ có thể đẩy chì ra khỏi tinh dịch giúp ngăn ngừa chứng vô sinh ở nam giới. Khi chế biến lưu ý không nên làm chín quá sẽ gây mất tác dụng.

4. Ngừa giun kim

Đối với bài thuốc trị giun kim, ta chuẩn bị 30g hoa thiên lý, 25g đinh lăng, 20g rau sam. Lấy tất cả rửa sạch để ráo, sắc nước uống thuốc mỗi ngày 3 lần, uống liên tục trong 3 ngày. Bên cạnh có thể lấy lá thiên lý non nấu canh cho trẻ ăn liên tục từ 1 tuần trở lên, để thiên lý phát huy công dụng hiệu quả.

5. Hỗ trợ giảm cân

Hoa thiên lý rất tốt cho việc giảm cân bởi vì trong thành phần hoa thiên lý chứa nhiều chất xơ, chất diệp lục và rất ít calo. Món ăn chế biến từ hoa thiên lý mang đến cảm giác no, hạn chế khả năng hấp thụ chất béo, nên sẽ hỗ trợ giảm cân hiệu quả. 

6. Điều trị đau nhức xương khớp

Bệnh nhân mắc bệnh xương khớp nên sử dụng lá và hoa thiên lý để hỗ trợ cho việc điều trị. Có thể dùng hoa thiên lý chấm với muối vừng hoặc xào thịt bò sẽ giúp làm giảm đau nhức hiệu quả. Lưu ý không nên chế biến chung  với các thực phẩm giàu sắt như thịt heo, rau, gan động vật,.. Như vậy sẽ làm giảm lượng kẽm có trong hoa thiên lý. 

7. Điều trị mụn nhọt

Lấy lá thiên lý tươi giã nhuyễn rồi đắp trực tiếp lên mụn nhọt. Thực hiện liên tục cho đến khi mụn nhọt xẹp hẳn.

IV/ Cách chế biến hoa thiên lý

Bên cạnh việc làm đẹp thì hoa thiên lý còn được chế biến thành rất nhiều món ăn đa dạng như:

• Thiên lý xào thịt bò
• Canh chua thiên lý
• Tôm xào hoa thiên lý
• thiên lý xào tỏi,….
• Thiên lý xào chay
• Cháo yến mạch hoa thiên lý
• Thiên lý xào thịt gà
• một số món ăn khác,..

V/ Cách trồng cây Thiên lý

Cây thiện lý thường được trồng bằng cách giâm cành nên cần tiến hành chọn lựa các cành đạt chất lượng. Để trồng cây phát triển tốt thì bạn nên thực hiện các điều sau.

• Lựa chọn cành không quá già hay quá non, có đủ mắt.
• Cắt 1 đoạn tầm 25 – 30 cm rồi đem giâm xuống nơi có cát ẩm. Đợi khi nào thấy cây ra rễ thì đem đi trồng ra đất.
• Lựa chọn đất tươi xốp, giàu dinh dưỡng để cho cây mau phát triển. Tránh trồng nơi ngập nước vì cây dễ bị thối hoặc úng rễ.
• Kiểm tra thường xuyên xem cây có bị rệp phá hay không, tránh để lâu có thể khiến cây khó sống tiếp được. 

VI/ Những điều cần lưu ý khi sử dụng cây Thiên lý

Khi dùng lá và hoa thiên lý chế biến thức ăn và làm thuốc chữa bệnh nên lưu ý:

• Khi dùng chế biến món ăn từ hoa thiên lý chữa bệnh đau khớp không nên kết hợp với các thực phẩm chứa sắt như gan, thịt lợn, rau muống,… Vì chất sắt có trong các loại thực phẩm này sẽ đẩy kẽm ra khỏi cơ thể.
• Khi chế biến hoa thiên lý không nấu chín kỹ quá sẽ làm giảm dinh dưỡng và không đem lại hiệu quả cho việc điều trị.

Mặc dù lá và hoa thiên lý rất tốt cho sức khỏe nhưng thành phần ẩn sâu bên trong nó lại chứa độc tố. Vì vậy không nên quá lạm dụng, người bình thường chỉ nên ăn khoảng 2 lần mỗi tuần là tốt nhất. Bên cạnh để đảm bảo an toàn, bệnh nhân nên tham khảo thêm ý kiến từ bác sĩ trong quá trình sử dụng loại dược liệu này chữa bệnh.

Có thể bạn quan tâm:

• Vừng – Vừa tốt cho sức khỏe lại có công dụng trị bệnh
• Cây Ngũ Gia Bì – Tác Dụng Trị Bệnh và Các Bài Thuốc