Cây bồng bồng

Bồng bồng còn được biết đến với tên gọi khác là cây lá hen hay bàng biển, được dân gian xem như khắc tinh của các chứng bệnh hen suyễn hay ho do phế quản. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách mới có thể phát huy tốt tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh.

• Tên khác: cây lá hen, nam tỳ bà, bàng biển…
• Tên khoa học: Calotropis gigantea (L.) Dryand.
• Họ: Thiên lý (Asclepiadaceae).

Mô tả dược liệu

1. Đặc điểm thực vật

Bồng bồng là loại cây nhỏ sống nhiều năm có chiều cao trung bình khoảng 5 – 7m. Cành có lông trắng, lá mọc đối nhau dài khoảng 12 – 20cm, rộng khoảng 5 – 11cm và không có lá kèm. Cả 2 mặt của lá đều có lông trắng nhưng mặt dưới nhiều hơn.

Hoa lớn màu tím đều nhau có hình ống dài, mọc thành từng chùm, đài 5, tràng hợp hình bánh xe, có 5 nhị liền nhau tạo thành ống. Quả mọng có hình cầu, mỗi quả có 2 đại và nhiều hạt dài 23mm.

2. Bộ phận dùng

Lá của cây là bộ phận được sử dụng nhiều nhất để làm vị thuốc.

3. Phân bố

Ở nước ta, cây mọc hoang hoặc được trồng ở rất nhiều nơi, nhất là các tỉnh ven biển và hải đảo.

4. Thu hái và sơ chế

Dược liệu bồng bồng có thể được thu hái vào bất cứ thời điểm nào trong năm. Lá sau khi hái về sẽ tiến hành làm sạch lớp lông phía bên ngoài và thái nhỏ dùng ở dạng tươi hay phơi hoặc sấy khô đều được.

Với dạng đã sơ chế khô cần để trong túi kín và bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm ướt. Nếu dùng chưa hết nên thỉnh thoảng đem ra phơi lại để tránh ẩm mốc và mối mọt.

5. Thành phần hóa học

Trong lá bồng bồng có chứa calotropin, khi thuỷ phân sẽ cho calotropagenin.

Vị thuốc cây bồng bồng

1. Tính vị

Dược liệu được ghi nhận là có vị chua và tính mát.

2. Quy kinh

Quy vào kinh Phế.

3. Tác dụng dược lý

Dược liệu được cho là hội tụ những tác dụng điển hình của 1 glucozit chữa tim. Có thể làm tăng trương lực tâm thu đồng thời giảm nhịp tim rất rõ rệt. Dùng quá liều có thể khiến cho hệ thần kinh phó giao cảm bị kích thích và gây ra các triệu chứng ngộ độc như nôn ói, hạ huyết áp.

Bồng bồng thường dùng để chữa hen phế quản, hen suyễn, cảm sốt, ho, viêm đường hô hấp. Đồng thời còn được sử dụng trong trường hợp bị đau nhức răng, giúp ức chế các triệu chứng sưng viêm.

4. Cách dùng – liều lượng

Dược liệu được dùng phổ biến nhất dưới dạng nước sắc với liều được khuyến cáo là  6 – 12g/ngày. Có thể dùng cả ở dạng tươi hay khô hoặc linh hoạt kết hợp với những vị thuốc khác nhằm nâng cao tính công hiệu.

Các bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu cây bồng bồng

Bồng bồng là vị thuốc quen thuộc xuất hiện trong một số bài thuốc sau đây:

1. Bài thuốc chữa ho

• Bài thuốc 1: Cần có10g lá bồng bồng, 15g cam thảo đất cùng với 15g vỏ rễ cây dâu. Các vị thuốc này đem rửa sạch rồi cho vào nồi, đổ thêm 1 thăng nước. Sắc trên lửa nhỏ để thu lấy khoảng 300ml. Chia đều ra thành 3 lần uống trong ngày khi nước thuốc còn ấm. Dùng với liều lượng chỉ 1 thang mỗi ngày.
• Bài thuốc 2: Chuẩn bị 20g lá bồng bồng, 20g kim ngân hoa, 50g lá và thân cây rau dền gai cùng với 16g cam thảo đất. Cho tất cả vị thuốc vào ấm sắc lấy nước uống. Có thể chia đều làm nhiều lần uống trong ngày nhưng mỗi ngày chỉ dùng đúng 1 thang.

2. Bài thuốc chữa bệnh hen suyễn

• Bài thuốc 1: Cần chuẩn bị 20g lá bồng bồng, 30g rau khúc cùng với khoảng 16g cam thảo đất. Các vị thuốc này rửa sạch rồi cho hết vào ấm sắc cùng 600ml nước để thu lấy 200ml. Chia làm 2 lần uống trong ngày. Duy trì đều đặn mỗi ngày 1 thang đến khi triệu chứng của bệnh hết hẳn.
• Bài thuốc 2: Cần 12g lá bồng bồng, 12g lá cỏ sữa to cùng với 20g lá dâu. Các vị thuốc cho vào ấm, đổ thêm 1 thăng nước đun trên lửa nhỏ đến khi còn phân nửa. Chia đều làm 3 lần uống khi nước thuốc còn ấm nóng, dùng mỗi ngày 1 thang.
• Bài thuốc 3: Chuẩn bị 30g lá nhót khô cùng với 5 lá bồng bồng lau sạch lông. Các dược liệu đem thái nhỏ rồi cho vào ấm sắc lấy nước uống thay trà. Dùng 1 thang/ngày và duy trì đến khi hết hẳn triệu chứng.

3. Bài thuốc chữa viêm đường hô hấp

• Chuẩn bị: 12g lá bồng bồng, 16g cam thảo đất cùng với 20g cây cứt lợn.
• Thực hiện: Rửa sạch các vị thuốc rồi cho vào ấm sắc chung với nửa lít nước trong khoảng 20 phút. Chia đều lượng thuốc thu được thành 2 – 3 lần uống trong ngày. Chỉ dùng đúng 1 thang mỗi ngày.

4. Bài thuốc diệt chấy

• Chuẩn bị: Nhựa cây bồng bồng cùng dầu dừa với lượng bằng nhau.
• Thực hiện: Cho 2 nguyên liệu trên vào nồi rồi đun nóng trên lửa nhỏ cho tan vào nhau. Chờ thuốc ấm rồi thoa lên tóc và ủ trong khoảng 1 giờ. Cuối cùng gội lại đầu với nước sạch.

5. Bài thuốc trị đua răng

• Chuẩn bị: 1 ít nhựa từ cây bồng bồng.
• Thực hiện: Bôi trực tiếp lên vị trí răng đau nhức sẽ giúp giảm sưng đau và giảm viêm rất nhanh.

6. Bài thuốc hỗ trợ điều trị các bệnh phế quản

• Chuẩn bị: 7 – 10 lá bồng bồng.
• Thực hiện: Cho dược liệu vào nồi nấu trên lửa nhỏ với 1 lít nước. Thu lấy 500ml và chia làm 3 – 4 lần uống trong ngày. Dùng duy trì 1 thang/ngày đến khi triệu chứng bệnh hết hẳn.

Lưu ý khi sử dụng cây bồng bồng để chữa bệnh

Tuyệt đối không sử dụng các bài thuốc từ cây bồng bồng cho các đối tượng dưới đây:

• Phụ nữ mang thai
• Phụ nữ đang trong thời kỳ cho bé bú
• Trẻ em dưới 1 tuổi

Cây bồng bồng mặc dù là vị thuốc có giá trị dược lý cao nhưng cần thận trọng khi dùng. Nên trao đổi kỹ lưỡng với thầy thuốc hay những người có chuyên môn trước khi ứng dụng những bài thuốc trị bệnh có vị thuốc bồng bồng.