Trà tiên

Trà tiên có hình thái giống húng quế, tuy nhiên, loại cây này có nhiều cành, lá và hoa đều có lông. Có tác dụng thanh nhiệt, nhuận tràng, chữa cảm cúm, ho, đau bụng, ăn không tiêu, chứng bụng… Mặc dù có nhiều công dụng nhưng lại rất ít người biết đến loại dược liệu này.

Tên gọi khác: É, É trắng, Tiến thực

Tên khoa học: Ocimum basilicum L.,var. Pilosum (Wild) Benth.

Họ: Hoa môi Lamiaceae (Labiatae)

Mô tả trà tiên

Trước đây, trà tiên có tên là tiến thực vì ăn ngon, thường được dùng đến tiến cống vua chúa. Loại cây này có một số đặc điểm dưới đây:

Đặc điểm thực vật

Trà tiên là một thứ của loài Húng dổi, có các đặc điểm nhận biết như sau:

• Tổng quát: Cây thân thảo cao từ 0,5 – 1m hoặc cao hơn, thân có màu xanh lục nhạt, có lông.
• Lá: Mọc đơn đối chéo chữ thập, không có lá kèm, phiến lá dài 56cm, rộng 2 – 3cm, màu xanh lục nhạt, nhiều lông nhỏ, mép lá có răng cưa.
• Hoa: Mọc thành cụm, cụm hoa là những xim co, không có cuống, mỗi xim co gồm 3 hoa. Đài hoa màu xanh, tràng màu trắng. 
• Quả: Chia làm 4, rời nhau,không tự mở, nằm trong đài, mỗi quả chứa một hạt. Quả hình bầu dục, màu xám đen, nhẵn, khi cho vào nước tạo thành một màng nhầy trắng bao bọc bên ngoài, toàn thân cây có mùi thơm giữa mùi chanh và sả. 

Phân bố

• Phân bố chủ yếu ở Châu Phi, vùng ôn đới của Châu Á
• Ở nước ta,  được trồng chủ yếu ở đồng bằng Bắc Bộ và các tỉnh Tây Nguyên.

Cách thu hái, chế biến

Trà tiên được trồng bằng hạt vào mùa xuân, cành lá thu hái khi chưa có hoa hoặc đã có nụ. Có thể dùng tươi hoặc phơi trong bóng râm. Ngoài ra, cũng có một số người sử dụng hạt trà tiên để uống như kiểu dùng hạt é.

Thành phần hóa học

• Hạt chứa chất nhầy có các acid galacturonic, arabinose, galactose
• Toàn thân cây chứa 2,5 – 3,5% tinh dầu, cao nhất lúc cây đã ra hoa. Thành phần của tinh dầu là citral với tỷ lệ 56 – 75%, 1,4% citronellal và 20% là các chất khác.

Vị thuốc trà tiên

Trà tiên là một vị thuốc đa dụng, tuy nhiên vẫn rất ít người biết đến loại dược liệu này. 

   Tính vị

Lá có mùi thơm vị cay, tính ấm, hạt có tính hàn. 

   Tác dụng

Lá cành có tác dụng khư phong lợi thấp, tán ứ chỉ thống, phát hãn giải biểu. Hạt có tác dụng nhuận tràng, giải nhiệt. 

   Chuyên trị

• Cảm mạo, phong hàn, đau đầu, đau dạ dày, chướng bụng, chữa phong thấp, đau nhức xương khớp, nhuận tràng, lợi tiểu theo kinh nghiệm dân gian
• Củng cố sức khỏe, giảm stress nâng cao sức đề kháng nếu dùng trà tiên ướp thường xuyên. 

   Liều dùng

Mỗi ngày dùng 10 – 15g (cành lá phơi khô) hãm uống hoặc nấu với nhiều loại cây tươi khác để hỗ trợ điều trị.

Bài thuốc chữa bệnh với trà tiên

Có nhiều cách sử dụng trà tiên để điều trị và hỗ trợ chữa táo bón, đau bụng, cảm cúm, đau đầu, viêm thận, viêm bàng quang như sau:

• Chữa cảm, cúm, sốt, đau đầu: Lấy 20 – 30g trà tiên tươi, có thể dùng riêng hoặc phối hợp với các loại lá khác như lá bưởi, chanh, cúc tần, hương nhu mỗi thứ 10g nấu nước để xông cho vã mồ hôi. 
• Chữa đau bụng, chướng bụng, ăn không tiêu: Lấy 10 – 20g lá trà tiên phơi khô, cắt nhỏ, hãm với nước uống trong ngày.
• Chữa táo bón: Dùng 4 – 12g hạt trà tiên, ngâm trong 100ml nước ấm, khi thấy bên ngoài hạt có một lớp nhầy trắng bao quanh thì thêm đường, khuấy đều và uống. 
• Chữa viêm thận, viêm bàng quang, đái buốt: Dùng 3 – 6 tinh dầu trà tiên pha với siro và nước nhũ tương, uống trong ngày.
• Chữa ho: Lấy 20 – 15g lá và toàn thân cây hãm hoặc sắc lấy nước uống chữa cảm cúm, ho. 
• Giảm căng thẳng mệt mỏi: Dùng trà ướp với trà tiên để uống mỗi ngày. Cách ướp khá đơn giản, bạn chỉ cần lấy vài trăm gam trà ngon chưa ướp, trộn nhuyễn với vài lá trà tiên phơi héo đã thái sợi nhuyễn để dùng là được. 

Những lưu ý khi sử dụng

Khi dùng tiên thảo, bạn cần lưu ý những vấn đề sau:

• Chỉ dùng hạt tiên thảo ít nhất một giờ trước hoặc sau khi sử dụng các loại thuốc uống khác.
• Không dùng trong vòng một tuần trước khi sắp phẫu thuật
• Hạt tiên thảo có tính hút nước mạnh, nếu không đủ nước có thể gây tắc ruột 
• Không dùng cho người bị tiêu chảy, có vấn đề về đường ruột
• Đặc biệt, phụ nữ có thai không nên sử dụng trà tiên. 

Trà tiên thật sự là một vị thuốc mát, có tác dụng nhuận tràng, chữa cảm cúm, chữa ho tốt. Tuy nhiên, chỉ nên sử dụng loại dược liệu này với liều lượng cho phép. Nếu bạn đang dùng thuốc điều trị hoặc mắc phải các bệnh khác, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Có thể bạn quan tâm

• Cây vòi voi
• Cà độc dược