Tỏi

Tỏi là một loại gia vị thường không thể thiếu trong bữa cơm của người Việt. Không chỉ mang lại những lợi ích cho sức khỏe, tỏi còn là một vị thuốc điều trị các chứng bệnh như đau nhức, nhiễm trùng da, đầy bụng, giúp cải thiện sinh lý nam giới,…. Bài viết cung cấp một số công dụng kỳ diệu của cây tỏi.

• Tên khoa học: Allium sativum;
• Tên tiếng Anh: Garlic;
• Họ: Thuộc họ Hành (Allium).

Mô tả dược liệu

1. Đặc điểm sinh học

Tỏi là một loại thực vật có họ hàng gần với hành tây hành tím. Tỏi thuộc nhóm thực vật thân thảo. Cây tỏi gồm có các bộ phận sau:

• Rễ: Tỏi có rễ chùm, là nơi thu nhận chất dinh dưỡng từ lòng đất;
• Củ: Củ tỏi mọc trên nền đất. Củ tỏi sẽ có nhiều tép tỏi nhỏ. Đây là bộ phận tổng hợp và dự trữ chất dinh dưỡng;
• Thân: Thân cây có màu xanh lục, trên đỉnh của thân cây sẽ mọc hoa. Thân cây còn được gọi là cán hoa, mọc trực tiếp từ dưới củ, vươn thẳng lên. Cán hoa thường có chiều cao 55 cm;
• Lá: lá cây tỏi có màu xanh lục;
• Hoa: hoa tỏi được xếp thành tán, có màu trắng. Hoa tỏi thường nở vào độ tháng 5 – 7.

2. Phân bố

Tỏi là một loài thực vật chịu lạnh và chịu nhiệt tốt. Tỏi phân bố ở rất nhiều nơi trên thế giới. Về nguồn gốc, người ở vùng Trung Á đã tìm thấy tỏi, và sử dụng tỏi đầu tiên vào khoảng 5000 năm trước.

Tại Việt Nam, tỏi có thể mọc hoang và được gieo trồng ở nhiều nơi. Một số khu vực nổi tiếng về trồng tỏi là Khánh Hòa, Lý Sơn, Phan Rang, Bắc Giang, Hòa Bình, Hải Dương,…

Tỏi còn được trồng ở nhiều địa phương khác, khá dễ trồng. Nhiệt độ thích hợp để tạo củ là 20 – 22 độ C.

3. Bộ phận dùng, thu hái, sơ chế & cách bảo quản

Thông thường, bộ phận dùng của cây tỏi đó chính là phần củ tỏi, các tép tỏi. Người Việt dùng tỏi để làm gia vị, làm thuốc,…

Khi thu hái, ta chọn thu hái cả cây tỏi. Tỏi được gieo trồng và thu hoạch theo thời vụ. Ở Đồng bằng sông Hồng và khu vực miền Trung thời điểm thích hợp để thu hoạch tỏi là vào độ tháng 1, tháng 2.

Sau khi thu hoạch tỏi, chúng ta cần loại bỏ phần rễ và phần thân lá, giữ lại phần củ.

Để bảo quản tỏi được lâu, người dùng cần đựng tỏi trong túi vải, túi lưới,… Nên để tỏi ở khu vực khô thoáng, mát mẻ. Đây là cách giữ cho tỏi không bị mất hương vị, không bị vi khuẩn tấn công. Không nên để tỏi trong tủ lạnh vì tỏi sẽ không còn tươi, dễ bị khô và bị mất các chất dinh dưỡng quan trọng.

4. Thành phần hóa học

Củ tỏi tươi có chứa các thành phần hóa học sau:

• Đường;
• Chất xơ;
• Chất đạm;
• Chất béo;
• Vitamin C;
• Vitamin B;
• Vitamin A;
• Sắt;
• Magie;
• Canxi;
• Phospho;
• Kẽm;
• Natri;
• Kali;
• Mangan;
• Selen.

Vị thuốc tỏi

1. Tính vị

Theo Đông y, củ tỏi có vị cay, tính ấm.

2. Quy kinh

Đã từ lâu, tỏi trở thành một loại dược liệu trong Đông y, nó đã được quy vào một số kinh sau:

• Kinh Tỳ;
• Kinh Vị;
• Kinh Phế;
• Kinh Thận.

3. Tác dụng dược lý

Theo Đông y, củ tỏi tươi có những tác dụng sau:

• Giải độc;
• Sát trùng;
• Làm ấm tỳ vị;
• Hành khí trệ;
• Chữa đầy bụng;
• Chữa rối loạn tiêu hóa;
• Điều trị rắn cắn;
• Điều trị phù thũng;
• Chữa tiêu chảy;
• Chữa kiết lỵ;
• Chữa chứng khó tiêu;
• Chữa ho gà;
• Chữa sốt rét.

Theo các nghiên cứu trong ngành y học hiện đại, tỏi tươi có những tác dụng sau:

• Chống ung thư;
• Hỗ trợ điều trị ung thư;
• Kháng khuẩn, virus, ký sinh trùng, nấm;
• Chống oxy hóa;
• Giúp xương chắc khỏe;
• Phòng ngừa các bệnh về tim mạch;
• Cường dương;
• Ngăn ngừa chứng Alzheimer;
• Làm đẹp da, giảm mụn trứng cá.

4. Cách dùng và liều dùng

Về cách dùng, chúng ta có thể dùng tỏi ở dạng tươi hoặc ở dạng ngâm rượu, ngâm giấm. Tỏi dùng ở dạng tươi, bạn có thể ăn sống, dùng làm gia vị cho các món ăn, cho nước chấm.

Tỏi là một vị thuốc tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, chúng ta không nên lạm dụng, ăn quá nhiều tỏi trong ngày. Liều dùng vừa đủ trong một ngày là từ 1 – 2 nhánh tỏi.

Khi dùng tỏi để chế biến thành các bài thuốc, cần tuân thủ liều lượng khi chế biến. Mỗi bài thuốc sẽ có công thức liều lượng khác nhau. Chúng tôi không đưa ra một mức hạn nhất định nào.

Một số bài thuốc sử dụng tỏi

1. Bài thuốc chữa cảm cúm

Chuẩn bị 3 tép tỏi, bóc lớp vỏ lụa bên ngoài, cho vào cối sạch. Giã nát các tép tỏi. Sau đó, cho tỏi nát vào cốc, hãm trong 50g nước sôi. Sau nửa giờ đồng hồ, chắt lấy nước tỏi, nhỏ khoảng 2 – 3 giọt vào mỗi bên mũi.

Nên nhỏ thuốc khoảng 2 – 3 lần/ngày.

2. Bài thuốc chữa huyết áp thấp, bổ thận

Chuẩn bị:

• 1 con gà (khoảng nửa ký);
• 40g tỏi;
• Rượu vang;
• Gia vị.

Cách thực hiện:

• Bước 1: Làm sạch gà, để ráo nước;
• Bước 2: Thái mỏng, nhuyễn tỏi;
• Bước 3: Hấp cách thủy gà với tỏi, rượu vang.

Ăn món ăn này trong ngày, ăn khi nóng. Món ăn này không chỉ cung cấp dinh dưỡng mà còn có tác dụng điều hòa huyết áp, giúp bổ khí, sinh tinh.

3. Bài thuốc giảm cholesterol trong máu

Chuẩn bị:

• 15g tỏi;
• 10g thảo quyết minh;
• 30g sơn tra.

Cách thực hiện:

• Bước 1: Tóc bỏ lớp vỏ lụa của tỏi. Rửa sạch, để ráo, thái mỏng.
• Bước 2: Hãm tỏi với nước sôi. Cho thêm sơn tra và thảo quyết minh vào để ngâm cùng.
• Bước 3: Ngâm tỏi, sơn tra và thảo quyết minh trong vòng 20 phút. Sau đó uống nước trong ngày, thay cho trà.

Bài thuốc này giúp hạ lượng mỡ trong máu, đào thải bớt các cholesterol có hại trong máu, giúp chống béo phì, cải thiện tình trạng béo phì.

4. Bài thuốc chữa đầy bụng, khó tiêu

Bên cạnh việc ăn tỏi sống, giúp cho hệ tiêu hóa làm việc tốt hơn, người bệnh cũng có thể thực hiện bài thuốc sau:

• Bước 1: Bóc sạch vỏ tỏi, rửa sạch;
• Bước 2: Giã nát tỏi;
• Bước 3: Gói tỏi vào chiếc lá lốt mỏng.
• Bước 4: Đặt gói tỏi vào rốn, dùng băng gạc để quấn cố định.

Bài thuốc này giúp ấm bụng, giúp hệ tiêu hóa làm việc tốt hơn.

5. Bài thuốc chữa đau răng

Khi bị đau răng, người bệnh có thể tự cải thiện bằng cách dùng một vài tép tỏi có thể tìm thấy tại nhà. Dùng 2 tép tỏi, giã nát, trộn với nước ấm. Ngâm tỏi trong vòng 10 phút. Sau đó dùng tăm bông thấm dung dịch nước tỏi, chấm vào chỗ răng đang bị đau.

Một số chất kháng sinh, kháng viêm tự nhiên trong tỏi sẽ giúp giảm đau nhức nhanh chóng.

Một số lưu ý khi dùng tỏi chữa bệnh

Tỏi không chỉ là một gia vị, giúp bữa ăn thêm ngon miệng hơn mà còn có nhiều lợi ích đối với sức khỏe và trong việc trị bệnh. Tuy nhiên, khi dùng tỏi, bạn vẫn cần lưu ý một số điều sau:

• Hỏi ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi dùng các bài thuốc từ tỏi để điều trị;
• Không nên tự ý bỏ thuốc tây khi điều trị bằng thuốc Nam;
• Khi dùng các bài thuốc từ tỏi, nếu thấy cơ thể có triệu chứng khác lạ nào, người bệnh cần đến gặp bác sẽ để được kiểm tra và xử lý kịp thời;
• Khi bị tiêu chảy, không nên ăn tỏi sống;
• Tỏi có tính ấm nóng, do đó, người bệnh gan không nên ăn nhiều tỏi vì sẽ làm tổn thương gan;
• Người đang dùng thuốc chống đông máu, điều trị HIV/AIDS,… không nên ăn tỏi vì sẽ gây ra tình trạng tương tác, ảnh hưởng đến sức khỏe.
• Người có thể trạng suy yếu không nên ăn tỏi vì có thể gây ra tình trạng loãng khí, hao máu, phát nhiệt, sinh đờm,…;
• Không ăn tỏi cùng với thịt chó, trứng, cá trắm;
• Người có thị lực yếu, mắc các bệnh về mắt,… không nên ăn tỏi vì dễ gây viêm kết mạc, viêm bầu mắt,…;
• Có thể xử lý mùi hôi của tỏi gây ra cho răng miệng sau khi ăn, người dùng có thể súc miệng bằng nước trà xanh, cà phê không đường.

Tóm lại, tỏi là một loại dược liệu có khả năng điều trị nhiều chứng bệnh khác nhau, phòng ngừa được ung thư. Bên cạnh đó, tỏi còn là một loại gia vị giúp bạn dùng bữa ngon miệng hơn. Trước khi có ý định dùng các bài thuốc trị bệnh từ tỏi, người bệnh cần hỏi ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.

Bài viết của chúng tôi tập trung vào việc cung cấp một số thông tin cơ bản về tỏi và giới thiệu một số bài thuốc chữa bệnh từ tỏi. Chúng tôi không đưa ra lời khuyên, chỉ định điều trị,… thay cho bác sĩ chuyên khoa hoặc chuyên viên y tế.

Xem thêm dược liệu khác:

• Giảo cổ lam
• Cây dong riềng đỏ